Deel jouw verhaal in onze nieuwe vodcast Unboxing!
GESCHREVEN DOOR REDACTIE OP 5 maart . GEPOST INNIEUWS
Museum Maluku is op zoek naar jouw verhaal! Voor onze nieuwe vodcastUnboxingreizen we het hele land door op zoek naar Molukse verhalen, herinneringen en anekdotes. Staat de zolder van jouw familie vol dozen met objecten die betrekking tot papeda, PVC-dwarsfluiten, bruidsschatten, de piringnatzar, bomberjacks of ander Moluks erfgoed en kunnen jullie ons hier alles over vertellen? Laat het ons weten!
Over Unboxing Binnenkort gaan we van start met de opnames voor onze nieuwe vodcastUnboxing. In deze serie makenwe 5 afleveringen met als onderwerp divers immaterieel Moluks erfgoed. Verschillende Molukse generaties zullen samen een doos uitpakken met daarin een bijzonder object. Tijdenshet uitpakken, ofteweltheunboxing,worden er verhalen verteld die we op beeld en in audio vangen. De serie schijnt een licht op de minder bekende verhalen van Molukse gemeenschappen in Nederland.
Wat is immaterieel erfgoed? Immaterieel erfgoed zijn uitingen die gemeenschappen koesteren als onderdeel van hun identiteit en geschiedenis. Dit immateriële erfgoed verandert voortdurend met de samenleving en wordt van generatie op generatie doorgegeven. Het slurpen van papeda is bijvoorbeeld als officieel immaterieel erfgoed bestempeld door het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland.
In de afleveringen zullen vijf voorbeelden van immaterieel Moluks erfgoed aan bod komen:
Het slurpen van papeda (eetgewoonten)
De tradities rondom de bruidsschat (het huwelijk)
Spelen op dwarsfluiten van PVC (de muziek)
Bomberjacks dragen (uiting van identiteit)
De symboliek van de piring natzar (traditie en geloof)
Meld je aan! Schiet er bij jou een bijzonder verhaal te binnen dat bij een van de vijf onderwerpen hierboven past? Laat het ons weten! Stuur een mail naar info@museum-maluku.nl o.v.v. ‘Unboxing’ en wie weet pakken we jouw verhaal binnenkort uit in onze nieuwe vodcast.
Geef in je mail aan:
Je naam en telefoonnummer
Het onderwerp waar je verhaal of herinnering over gaat (papeda, bruidsschat, dwarsfluit, bomberjacks of de piring natzar)
Het verhaal dat je met ons wil delen
Wat jij wil doorgeven aan de volgende generatie Molukkers in Nederland
De deadline voor het inzenden is zondag 7 april 2024.
Unboxing wordt mede mogelijk gemaakt door het Vfonds ‘Houd je erfgoed levend!’ Het doel van de vodcast is om immaterieel Moluks erfgoed zichtbaar te maken, te begrijpen, door te geven én te versterken.
Nu te zien: ONS LAND
Een tentoonstelling over de Nederlandse koloniale geschiedenis in de Oost en hoe die nog altijd doorwerkt.
Op zondag 7 april verwelkomen Museum Maluku en Museum Sophiahof je graag bij de screening van de documentaire Nusa Ina van regisseur Anne Jan Sijbrandij. De korte film speelt zich af rondom Loey Tamaëla – zoon van een prominente, inmiddels overleden Molukse KNIL-militair die in 1962 met zijn gezin naar Nederland kwam en nooit meer terugkeerde naar huis. Het belicht de persoonlijke impact van deze pijnlijke geschiedenis op Loey en vertelt een verhaal over ontworteling, strijd en verlangen naar het moedereiland, Nusa Ina.
Over de film Nusa Ina Ruim zeventig jaar geleden kwamen de eerste grote groepen Molukkers naar Nederland, voornamelijk militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) en hun families. Ze zouden tijdelijk in Nederland blijven en na 3 tot 6 maanden terugkeren naar de Molukken. Bij aankomst werden de militairen geconfronteerd met een kille ontvangst. Ze werden ontslagen uit het KNIL, wat insloeg als een bom. Een verwachte terugkeer naar de Molukken werd steeds onwaarschijnlijker en het tijdelijke verblijf werd langzaam definitief. Het strijden voor een vrije Republiek der Zuid-Molukken bleef bij velen bestaan.
De zestiger Loey Tamaëla is zoon van een prominente, inmiddels overleden ex-KNIL-militair. In deze korte film vertelt hij wat deze pijnlijke geschiedenis met hem en zijn familie heeft gedaan. De strijd voor de vrije republiek is zíjn strijd geworden en loopt als een rode draad door bijna elk Moluks gezin in Nederland. De blik in zijn ogen als hij vertelt over zijn onmogelijke verlangen om terug te keren naar zijn geboortehuis, maakt de ontworteling invoelbaar. De amateurfilmbeelden uit het familiearchief zijn bijzonder en sfeervol, evenals de muziek in dit scherp getekende portret.
De talkshow Na de vertoning van de documentaire gaan regisseur Anne Jan Sijbrandij, componist Timo Sijbrandij, hoofdpersonage Loey Tamaëla en zijn zoon Noah Tamaëla in gesprek onder leiding van host en moderator Zoë Nunumete. Het gesprek gaat dieper in op het maakproces en de inhoudelijke thema’s van de film, bijvoorbeeld over welke rol de strijd bij verschillende generaties Molukkers speelt. Na de talkshow is er ruimte voor vragen uit het publiek.
Authentieke gerechten Het gesprek kan voortgezet worden onder het genot van een authentieke Molukse maaltijd van Taste of Maluku. Gepassioneerde eigenaar Yannic Kuhn vertelt je graag meer over hoe hij de Molukse cultuur overdraagt via zijn eten. Bestel zijn heerlijke asam pedis, pindan kuning of ikan goreng (gebakken vis) met colo2. Kies voor rijst als bijgerecht of kom lekker papeda slurpen.
– Ikan goreng (halve vis) met colo2 geserveerd met rijst of papeda – €12,50 – Ikan goreng (hele vis) met colo2 geserveerd met rijst of papeda – €15,00 – Asam pedis geserveerd met rijst of papeda – €12,50 – Pindang kuning geserveerd met rijst of papeda – €12,50
Let op: De maaltijden van Taste of Maluku zijn niet inbegrepen in de toegangsprijs.
Tickets Tickets kosten €15,- per stuk en bieden je naast toegang tot het event ook entree tot de tentoonstelling ONS LAND in Museum Sophiahof. Je bent vanaf 14.00 uur welkom om de tentoonstelling te bezoeken.
Het programma Vanaf 14.00 uur: Mogelijkheid om de tentoonstelling ONS LAND te bezoeken 15.45 uur: Inloop in de Sophiazaal 16.00 uur: Openingswoord 16.10 uur: Start documentaire Nusa Ina 16.45 uur: Talkshow met makers Anne Jan & Timo Sijbrandij en personages Loey & Noah Tamaëla 17.25 uur: Q&A met publiek 17:45 uur: Verkoop eten door Taste of Maluku 19:00 uur: Einde
Locatie: Museum Sophiahof Sophialaan 10, 2514 JR Den Haag
Meet the cast & crew
Anne Jan Sijbrandij
Anne Jan Sijbrandij is een in Amsterdam gevestigde filmmaker met een passie om kijkers mee te nemen op een reis door visuele verhalen. Hij heeft met succes de masteropleiding Documentary Directing afgerond aan de Royal Institute for Theatre, Cinema and Sound in Brussel, waar hij ook verschillende korte documentaires heeft gemaakt. Anne Jan heeft altijd al een voorliefde gehad voor het vertellen van verhalen, waarbij film dient als middel om deze passie te tonen en verborgen verhalen tot leven te brengen.
Timo Sijbrandij
Timo Sijbrandij is student Sociale Geografie aan de Universiteit Utrecht en heeft altijd een grote passie voor muziek gehad. Hij heeft in verschillende bands gezeten en is al meer dan 10 jaar actief bezig met het produceren van zijn eigen muziek. Nusa Ina markeert zijn debuut als componist voor een film en is zijn eerste project in sound design.
Loey en Noah Tamaëla
Loey Tamaëla is de centrale figuur in de film Nusa Ina. Toen Indonesië in 1962 Nieuw-Guinea annexeerde, kwam hij als negenjarig kind met zijn gezin naar Nederland. Van jongs af aan heeft hij vanuit huis de strijd voor een vrije Republiek der Zuid Molukken intensief meegekregen. Loey en zijn zoon Noah sluiten samen aan bij de talkshow, waar zij meer vertellen over wat deze pijnlijke geschiedenis met hen gedaan heeft en welke rol de strijd nu voor hen speelt.
Yannic Kuhn
Yannic Kuhn, de grondlegger van Taste of Maluku, ontwikkelde op twintigjarige leeftijd een passie voor koken. Aanvankelijk richtte hij zich op de brede Aziatische keuken, om later specifiek te focussen op de Molukse keuken. Gedurende zijn hbo-studie ontstond het idee om zijn liefde voor koken te combineren met zijn Molukse achtergrond, en dit resulteerde in het oprichten van zijn eigen cateringbedrijf. Tijdens de eerste lockdown besloot hij zijn idee daadwerkelijk te realiseren.
Zoë Nunumete
Zoë Nunumete is een van de zeven Molukse jongeren die in 2023 samen met het Drents Museum de tentoonstelling Menyala – De buitengewone geschiedenis van Molukkers in Nederland maakte. Met een grote interesse in Molukse kunst en erfgoed is ze regelmatig te vinden als host of moderator bij culturele events. Naast haar betrokkenheid in de culturele sector, vervult Zoë haar dagelijkse rol als marketing- en communicatiespecialist.
Een inspirerende ontmoeting vond plaats bij Museum Maluku, waar een diverse groep van Molukse kunstenaars, historici, wetenschappers en vertegenwoordigers uit Ambon en Jakarta samenkwamen. Onder de aanwezigen bevonden zich bekende namen zoals dr. Tamara Soukotta, Yopi Abraham, Hatutamelen (James Noya), Wim Manuhutu, Anis de Fretes, Ebed Litaay en Huib Akihary. Uit Maluku: Mevie Mailoa (staflid van Museum Siwa Lima), Decky Tanasale (dorpshoofd van Leinitu en secretaris van Kantor Latupati, het overlegorgaan van adat-oudsten in Maluku) en het toegewijde research team bestaande uit Agung Sumarwan, Diana Trisnawati Yudhistira en Gharisa Nur Alam.
museum-maluku-samenwerking-siwalima-ambon-2
Foto’s: Gharisa Nur Alam
Het gesprek, dat voortkwam uit een eerder georganiseerde ontmoeting tussen Museum Maluku (Den Haag), Museum Siwalima (Ambon) en de Dienst Onderwijs en Cultuur van de Molukken (Ambon), richtte zich op verschillende aspecten. Onder andere stond het onderzoek naar de verzetsstrijder Thomas Matulessy, alias Pattimura, centraal. Hier benadrukte men het belang van zowel Molukse als Nederlandse bronnen voor een volledig begrip van de geschiedenis in de Molukken, waarmee de noodzaak van dekolonisatie van denkwijzen werd onderstreept.
Een ander onderwerp van gesprek was de samenwerking tussen het team en Museum Maluku om de kennisoverdracht over Molukse adat-rituelen te bevorderen. Dit gesprek bracht kunst, wetenschap, historie en traditionele Molukse kennis samen, waardoor de banden met Maluku verder werden versterkt. Het was een verrijkende ervaring die de wederzijdse betrokkenheid tussen de Molukse gemeenschappen in Nederland en de Molukken zelf versterkte, en belooft veel goeds voor toekomstige samenwerkingsverbanden.
Museum Maluku stapte vorig jaar aan boord van het Programma Indisch Erfgoed Digitaal (PIED), een initiatief dat zich richt op het digitaliseren en online beschikbaar stellen van het erfgoed van de Indische en Molukse gemeenschappen in Nederland. Yanise Zijlstra en Manouk Kipuw, onze vrijwilligers voor collectiebeheer, zijn de afgelopen maanden druk met de aanvraag voor het programma bezig geweest. Zij nemen je mee in het proces rondom PIED en de keuze om de unieke audiovisuele collecties van Museum Maluku hier een essentiële rol in te laten spelen.
Programma Indisch Erfgoed Digitaal “Vorig jaar hebben we ons aangemeld voor het Programma Indisch Erfgoed Digitaal, ook wel bekend als PIED,” vertelt Yanise. “PIED werd in 2022 geïnitieerd in het kader van de collectieve erkenning van de Indische en Molukse gemeenschappen in Nederland. Het project richt zich specifiek op erfgoed uit de periode van 1930 tot 1968, waarbij het de verhalen verzamelt van mensen met wortels in voormalig Nederlands-Indië. Hiermee bedoelen ze zowel degenen die zelf naar Nederland zijn gekomen als degenen van wie de voorouders tussen 1930 en 1968, als gevolg van oorlogsgeweld en naoorlogse ontwikkelingen, naar Nederland zijn gekomen. Een groot gedeelte van de collectie van Museum Maluku beslaat deze periode, dus we kwamen in aanmerking voor deelname. Het Museum Maluku bezit een grote collectie met deelcollecties zoals museumobjecten, boeken, archivalia, foto’s en audiovisueel materiaal. De mensen van PIED vertelden ons dat ze nog niet veel audiovisuele aanvragen hadden binnenkregen. Onze collectie audiovisueel materiaal is heel bijzonder, dus de keuze lag voor de hand.”
Uniek, opmerkelijk en specifiek Moluks “Het materiaal dat wij in PIED meenemen, bestaat uit archivalia en beeldmateriaal dat uniek, opmerkelijk en specifiek Moluks is en binnen de periode van 1930 tot 1968 valt,” zegt Yanise. “We brengen ook bijzondere audiovisuele materialen mee, zoals Single8-filmpjes en oude geluidsbanden.” “Soms staat er wat geschreven op de hoesjes,” vult Manouk aan, “of op bijgevoegde A4’tjes over de inhoud van het materiaal, maar vaak hebben we nog geen idee wat er precies is vastgelegd. Persoonlijk ben ik vooral nieuwsgierig naar het dagelijkse leven van de Molukkers in de woonoorden, omdat het in deze tijd zo moeilijk is om je voor te stellen hoe dat was.” Een interessante collectie die we laten digitaliseren, is die van prof. Jos Platenkamp,” zegt Yanise. “Platenkamp heeft jarenlang onderzoek gedaan in de Noord-Molukken en daar de lokale adat-rituelen op beeld vastgelegd en beschreven.”
Uitpakken “Samen met de projectmedewerkers van PIED hebben we grote delen van de collectie geïnventariseerd. We hebben gekeken naar de hoeveelheid meter materiaal, wat de herkomst ervan is en of het qua tijdsperiode binnen het programma past,” vervolgt Manouk. “Het is heel veel uitpakken. Wat in PIED meegenomen wordt, is nog lang niet al ons audiovisuele materiaal. We hebben nog zoveel stukken, ook van na 1968.” “Hoewel we ontzettend nieuwsgierig zijn naar de inhoud en het materiaal het liefst zelf al willen afspelen, werd ons dat afgeraden omdat de banden soms zo oud zijn dat er een risico is dat ze dan beschadigen,” vult Yanise aan. “Dat willen we natuurlijk vermijden. Een professionele partij digitaliseert het materiaal voor ons, zodat we daarna eindelijk kunnen ontdekken wat erop staat.”
Bijzondere vondsten “Een deel van de audiovisuele bestanden van Museum Maluku was eerder al gedigitaliseerd, waaronder een serie interviews met Molukse ex-mariniers en ex-KNIL-militairen,” zegt Yanise. “Mijn opa was ook zo’n Molukse marinier en tijdens het struinen door het archief vond ik zijn interview ineens terug. Ik zag de naam ‘M. Workala’ staan en dacht: “Hé, dat is mijn opa!” Ik wist wel van de interviews af, maar om zijn naam daar tussen te zien staan, vond ik erg bijzonder. Mijn eigen familiegeschiedenis werd ineens heel tastbaar. Het is de bedoeling dat we onze collecties na het digitaliseren toegankelijk gaan maken voor het publiek. Dat zij straks wellicht ook stukjes van zichzelf of hun families in deze collecties terug kunnen vinden, is denk ik heel belangrijk.”
Nu te zien: ONS LAND
Een tentoonstelling over de Nederlandse koloniale geschiedenis in de Oost en hoe die nog altijd doorwerkt.
In onze nieuwe rubriek ‘Groetjes uit…’ vertellen we bijzondere verhalen op het gebied van Molukse kunst, cultuur en erfgoed van over de hele wereld. We trappen de serie af met het verhaal van de Molukse carnavalsvereniging De Kwante Kaketoe uit Venlo. De vereniging kreeg de eervolle taak om de boerenbruiloft te organiseren, een jarenlange traditie op de laatste dag van het Venlose carnaval. Geboren en getogen Venlonaar Rio Lekatompessy, bekend als oprichter en host bij de podcast Molukse Takkie, deelt alles over hun reis naar de boerenbruiloft. Van het ontstaan van de vereniging tot aan hoe de Molukse cultuur verweven werd met de Venlose carnavalstradities.
De opkomst van De Kwante Kaketoe De Kwante Kaketoe begon tien jaar geleden als een bescheiden, Molukse loopgroep die meedeed aan de carnavalsoptocht in Venlo. Verkleed als toy soldiers, met een knipoog naar het verleden van de eerste generatie Molukkers in Nederland, zetten ze de toon voor wat zou uitgroeien tot een enorme vereniging. “In 2022 werd voorzichtig bij ons gepolst of wij de boerenbruiloft wilden organiseren,” vertelt Rio. “Toen hebben we een informatieavond georganiseerd om dat een beetje te peilen. Na die avond waren er direct al 200 personen die zich aan hadden gemeld om mee te doen. Toen dacht ik direct: dit is serious business.”
de-kwante-kaketoe-venlo-carnaval-molukkers
de-kwante-kaketoe-venlo-carnaval-molukkers-2
de-kwante-kaketoe-venlo-carnaval-molukkers-3
Foto’s: Roel Schoonderbeek & Sven Jacobs
De weg naar de boerenbruiloft In april vorig jaar werd officieel bekendgemaakt dat De Kwante Kaketoe de boerenbruiloft mocht organiseren. “Een enorme eer, want er zijn veel verenigingen en bedrijven die het heel graag willen doen,” vervolgt Rio. “We zijn heel snel alles in het werk gaan stellen om een stichting te worden. Binnen de stichting kreeg iedereen een eigen rol waarmee hun talenten uit het dagelijks leven werden benut. We groeiden uit tot een serieuze organisatie. En iedereen deed het werk ook nog eens vrijwillig, volledig uit liefde.”
Venlose traditie in een Moluks jasje In februari van dit jaar was het zover: bruid Dénis Ririhatuela en bruidegom Hermi Sahuleka werden in de onecht met elkaar verbonden. “Natuurlijk zaten er Molukse elementen in onze boerenbruiloft verweven. Zo hadden we corsages met tropische bloemen en droeg de bruid een kap gemaakt van haar oma’s kebaya’s (traditionele blouse-jurken) uit Ambon. De mensen op het Stadhuisplein juichten ons toe en zwaaiden met de lenso putih (witte zakdoek).”
Foto: Sven Jacobs
Impact Achteraf stroomden de reacties vanuit het hele land binnen. “Men zag ons als een inspiratie om elkaar te accepteren en elkaars cultuur te omarmen. Eén van de berichten in onze mailbox luidde: “Een voorbeeld voor alles wat een dubbele achtergrond heeft. Lang leve de verscheidenheid, de uniciteit en al het andere wat te vinden is in ons mooie Venlo.” Onze boodschap en missie is om als Molukse gemeenschap te verbinden met elkaar en met onze stad Venlo. Dit soort reacties laten zien dat dat is gelukt. Echt kippenvel!”
Nooit meer naar huis Traditiegetrouw schreef het boerengezelschap een eigen lied: ‘Weej gaon nao de broélof’ op de melodie van het welbekende ‘Rasa Sayang Keneh’. “Het idee lag er al vrij snel om dit lied te gaan doen. Dat is natuurlijk een bruiloftsliedje en hoort helemaal in die sfeer. Maar hoe doen we dat op een ludieke manier zonder dat we er de draak mee steken? Gelukkig worden in het Venlose carnaval geen liedjes over toeters op waterscooters of bier en tieten geschreven; het zijn romantische liedjes, langzame liedjes, liedjes over teruggaan naar het zuiden en het Venlonaar zijn. Dat gaf richting. We zingen ‘samen dansen, dansen wij naar het stadhuis’, maar ook ‘we gaan nooit meer naar huis’. En we gaan ook nooit meer naar huis. Het is een leus voor tijdens het feesten, maar ook wat ons leven is.”
Samen sterk “Ik kijk terug op een hele bijzondere tijd waarin we weer naar elkaar toe zijn gegroeid. Het stichtingsleven bestond binnen de Molukse gemeenschap in Venlo eigenlijk niet meer. Met De Kwante Kaketoe en het organiseren van de boerenbruiloft hebben we het verlangen naar gemeenschapszin weer uitgesproken. Dat we dat nu terug hebben, doet mij heel erg goed.”
Foto: Sven Jacobs
Nu te zien: ONS LAND
Een tentoonstelling over de Nederlandse koloniale geschiedenis in de Oost en hoe die nog altijd doorwerkt.
Museum Maluku nodigt je van harte uit voor de finissage van de indrukwekkende expositie ‘Uitgepakt – Van kist naar kast’. Op donderdag 8 februari 2024 sluiten we de expositie feestelijk af met een boeiend programma en een speciale avondopenstelling van het museum.
Een bijzonder stuk historie Met ‘Uitgepakt – Van kist naar kast’ duik je in de geschiedenis van de Molukse gemeenschappen in Nederland. Deze unieke expositie werpt een licht op de aankomst van Molukkers in 1951 en hun vroege jaren in barakkenkampen. Een nagebouwde barakkamer toont authentiek meubilair, huishoudelijke artikelen en persoonlijke bezittingen uit de beginjaren, en biedt een indringende blik op de beperkte leefruimte. Aan de hand van een installatie met originele koffers en legerkisten, het audioproject ‘Currents’ van kunstenaar en onderzoeker Finn Maätita en meer dan 200 objecten uit de museumcollectie ontdek je het verhaal van saamhorigheid, doorzettingsvermogen, gemeenschapszin, veerkracht en verzet binnen de Molukse gemeenschap in die tijd.
Programma Directeur Henry Timisela opent de avond met een hartelijk welkomstwoord. Achter de schermen wordt hard gewerkt aan de inventarisatie en beoordeling van de gehele museumcollectie, waarover conservator Huib Akihary een update zal geven. Na het programma heb je de gelegenheid om ‘Uitgepakt – Van kist naar kast’ te bezoeken tijdens de speciale avondopenstelling. Verwacht spoken word, livemuziek, en de kans om elkaar weer te ontmoeten.
2023 was een jaar van keihard werken aan het behoud en beheer van de collecties van Museum Maluku. We hebben je via onze columns regelmatig op de hoogte gehouden van onze inspanningen en vorderingen. Hoofd Collecties Huib Akihary vat het afgelopen jaar nog eens samen en werpt een blik op wat ons te wachten staat in 2024.
Eind 2022 en begin 2023 zijn alle museale objecten en een deel van het archief van Museum Maluku uit de opslag in Alblasserdam naar Rotterdam getransporteerd. Vijf pallets archiefmateriaal gingen naar de archiefruimte aan de Piekstraat in Rotterdam-Zuid. De museale objecten verhuisden naar de depotruimte in het museumdepot van Rotterdam in de Alexanderpolder dat Museum Maluku tot eind december kon huren van het Maritiem Museum. De gehele collectie is uitgepakt, gecheckt en schoongemaakt. Dat hield in, het nakijken van alle objecten op staat en conditie en vervolgens stofvrij maken, labelen en indien nodig ompakken in zuurvrij papier en zuurvrije dozen. Verschillende objecten bestaande uit organisch materiaal moesten een zuurstofvrije behandeling krijgen om aanwezige micro-organismen en ongedierte te doden. Die behandeling kon plaatsvinden in het depot van het Drents Museum in Assen. Waarvoor veel dank aan directeur Harry Tupan en de medewerkers behoud en beheer.
Collectieherwaardering
Na plaatsing in het depot zijn we van start gegaan met het beschrijven en registreren van de objecten in Atlantis, ons nieuwe collectieregistratiesysteem. Het betekende ook de start van de collectieherwaardering. Hoe is de collectie samengesteld? Wat willen we met onze collectie? Hoe maken we de collectie publiekstoegankelijk? Bij welk object is verder onderzoek nodig? De uitgangspunten voor een verantwoorde en uitgebalanceerde collectie staat omschreven in ons collectieplan dat in voorjaar 2024 opgesteld zal worden.
Interne verhuizing
Het grote depot gehuurd van het Maritiem Museum moest voor het einde van 2023 weer leeg opgeleverd worden. De collectie die daar opgeslagen was, verhuisde naar een kleiner depot op 1 hoog dat aan ons beschikbaar is gesteld door het Museum van Wereldculturen. In november is begonnen met de inrichting van dit depot. Grote ruimtevretende stukken zoals transportkisten, koffers, kasten en meubilair verhuisden tijdelijk naar Sophiahof om getoond te worden in de nieuwe exposite Uitgepakt – Van kist naar kast. De interne verhuizing is inmiddels gelukt. Op 28 december 2023 werd het grote depot leeg opgeleverd. De verschillende museumobjecten geplaatst in het nieuwe depot zullen in de komende maanden hun definitieve standplaats toegewezen krijgen en administratief verwerkt worden in Atlantis.
Digitalisering collectie en PIED-aanvraag
In het kader van de collectieve erkenning van de Indische en Molukse gemeenschappen in Nederland startte in 2022 het Programma Indisch Erfgoed Digitaal (PIED) dat wordt gefinancierd door het ministerie van VWS. Het programma richt zich op het digitaliseren van erfgoed van de brede Indische gemeenschap. Daarmee wordt, zo omschrijft het programma, iedereen mee bedoeld met wortels in voormalig Nederlands-Indië, die zelf of van wie de voorouder(s) door oorlogsgeweld en naoorlogse ontwikkelingen tot 1968 naar Nederland zijn gekomen. PIED richt zich op het erfgoed uit de periode 1930-1968. De collectie van Museum Maluku beslaat grotendeels deze periode.
Het Museum Maluku heeft zich vorig jaar daarom aangemeld voor projectfinanciering van het digitaliseren van haar collecties vallend binnen PIED. In de loop van 2023 zijn verschillende gesprekken gevoerd met projectmedewerkers van PIED om tot een weloverwogen en gespecificeerde aanvraag te komen. De keuze is gevallen op archivalia en beeldmateriaal die bijzonder zijn, uniek, specifiek Moluks en binnen de periode 1930-1968 vallen. Ook zal bijzonder audiovisueel materiaal zoals Single8-filmpjes en oude geluidsbanden meegaan in de aanvraag.
Materiaalanalyse
In december is een materiaalanalyse uitgevoerd op het te digitaliseren erfgoed. Dit betekent dat we precies hebben uitgezocht hoeveel meter archief we hebben, hoeveel foto’s, hoeveel meter film en hoeveel uur geluidsbanden. We hebben ook gekeken naar welk formaat papier, of het enkel- of dubbelzijdig is, gedrukt of geschreven, gebonden of los, gevouwen of plat. Ook zijn bijzondere formaten zoals bouw- en bestektekeningen van Molukse woonoorden en barakken in kaart gebracht. Hier zijn wat cijfers om je een idee te geven: 5400 foto’s en bijna 800 dia’s uit 24 collecties, 268 bouw- en bestektekeningen, 42 meter archief of ruim 320.000 pagina’s, 78 uur audio en 88 uur film uit 230 AV-items.
Op basis van de gegevens van deze materiaalanalyse kunnen gespecificeerde offertes aangevraagd worden bij bedrijven gespecialiseerd in het digitaliseren van erfgoed. De materiaalanalyse is uitgevoerd door een aantal vrijwilligers. Dank aan Manouk Kipuw, Caro Matulessya, Ronny Vromen en in het bijzonder Yanise Zijlstra die namens Museum Maluku de aanvraag begeleidt en bewaakt.
Scanklaar maken
Voordat het materiaal gedigitaliseerd kan worden, zal het scanklaar aangeleverd moeten worden. Archivalia worden schoon aangeleverd: vrij van nietjes, paperclips, elastiekjes en plastic omslagen. Beeldmateriaal en audiovisueel materiaal worden naar formaat en drager gesorteerd. Het scanklaar maken van het te digitaliseren erfgoed zal Museum Maluku uitbesteden aan daarvoor gespecialiseerde bedrijven. De kosten daarvan zullen ook binnen de begroting moeten vallen van het door PIED gereserveerde bedrag. Sommige bedrijven zullen het scanklaar maken alleen doen in het archief of depot van de opdrachtgever. Dat is nu ook mogelijk bij het Museum Maluku met de beschikking over de nieuwe extra ruimte aan de Piekstraat in Rotterdam van ruim 200 m2.
Collectie centraal
Binnenkort zullen de laatste 24 pallets met archiefdozen vanuit de opslag in Alblasserdam naar de Piekstraat gebracht worden. Met deze verhuizing is dan de gehele collectie van Museum Maluku uit de opslag gehaald en samengebracht in Rotterdam: de museale objecten in het gemeentelijk museumdepot van Rotterdam en de archivalia bijeen in de Piekstraat. Het werken aan de collectie kan dan een goed vervolg krijgen: ordenen, conserveren, registreren en zichtbaar maken.
GESCHREVEN DOOR HENRY TIMISELAOP 10 januari 2024. GEPOST INNIEUWS
Het bestuur en de directie hebben helaas moeten besluiten de toegang tot de foto’s gemaakt door de heer Mrt. I. Mual af te sluiten.
De reden hiervoor is dat de erven van de heer Mual in een juridische procedure van het museum schadevergoeding hebben gevorderd op grond van gesteld onrechtmatig gebruik van de foto’s. Omdat de zaak zich nog onder de rechter bevindt, zullen het bestuur en de directie geen verdere mededelingen doen.
Uit het oogpunt van transparantie vinden het bestuur en de directie het gepast u van het vorenstaande mededeling te doen.
Museumcollectie
De geschiedenis, cultuur en actualiteit van de Molukse gemeenschappen in zowel Nederland als de Molukken.
Wat een jaar hebben we achter de rug! Uit het diepst van mijn hart wil ik jullie allen hartelijk bedanken voor de ongelooflijke inzet, toewijding en steun die we in 2023 hebben mogen ervaren. Het is met die grote dankbaarheid dat ik terugkijk op de stappen die we hebben gezet om onze museumcollectie, die verspreid was over verschillende delen van Nederland, nog beter bij elkaar te brengen. Dat was het doel, iets meer dan twaalf maanden geleden. We openden het jaar met de exposite ‘Afgestoft -membuka tambo lama’ en in dit laatste kwartaal presenteerden wij u de tentoonstelling ‘Uitgepakt – van kist naar kast’.
Een bijzonder woord van dank gaat uit naar het Nationaal Museum van Wereldculturen en het Gemeentelijk Musea Museum Depot, Rotterdam voor de museale ruimte en ondersteuning. Met de financiering van het Mondriaanfonds en de inspanningen van ons gehele team hebben we achter de schermen hard gewerkt om deze droom te verwezenlijken. Het is een waar hoogtepunt om te zien hoe onze collectie nu meer verenigd is dan ooit tevoren. In deze laatste week van het jaar hebben wij een aanvullende ruimte gevonden in Rotterdam waar eerder ons archief al was geplaatst. Nu komen daar collectiestukken bij. Dank aan met name de vrijwilligersploeg uit Capelle aan den IJssel. Ook een groot woord van dank aan alle samenwerkingspartners zoals het Drents Museum, Instituut voor Beeld & Geluid, Moluks Erfgoed, alle bewoners en organisaties in Museum Sophiahof, de raad van Bestuur van Museum Maluku en niet in de laatste plaats alle vrijwilligers en donateurs.
De tekst gaat onder de foto verder.
Een belangrijk keerpunt in ons succesverhaal was de structurele financiering die we mochten ontvangen van het ministerie van VWS van begin 2022 tot eind 2024 vanuit de Collectieve Erkenning. Met deze solide basis hebben we verschillende projectaanvragen gedaan voor subsidies, met opmerkelijke resultaten. De steun van het Cultuurloket DigitALL heeft de weg vrijgemaakt voor baanbrekende projecten, zoals het starten van het Molukse taalproject, Totaal Moluks – volg hen, dat wordt echt een gamechanger. Onze aanvraag bij het Vfonds over immaterieel erfgoed is eveneens gehonoreerd, en we kunnen niet wachten om de resultaten met jullie te delen in het komende jaar.
Ook onze samenwerking met Maluku heeft vruchten afgeworpen. In 2024 organiseren we samen met Museum Siwa Lima workshops met lokale kunstenaars uit Nederland en de Molukken, mogelijk gemaakt door Dutch Culture. Bovendien kunnen jullie nieuwe exposities verwachten van een nieuwe lichting Molukse kunstenaars, die hun reflectie op kolonisatie en dekolonisatie met ons zullen delen. En dat is eigenlijk wel de insteek van deze jaarafsluiting.
Als museumdirecteur heb ik namelijk diep nagedacht over onze rol in de wereld, waar nog steeds oorlogen en conflicten plaatsvinden, met kolonisatie en bezetting aan de orde van de dag. Ik denk aan Gaza. Hoe verhouden wij ons als museum tot deze gebeurtenissen, vooral wanneer onze collectie direct verbonden is met kolonisatie en bezetting? Het antwoord is duidelijk: we moeten actief betrokken zijn, een standpunt innemen van medemenselijkheid en niet stil blijven. Dus in 2024 zul je daarin ook van Museum Maluku horen. En juist in dat licht wens ik jullie een prachtige en vredige jaarafsluiting toe, maar wel een waarin we beseffen dat vrijheid niet vanzelfsprekend is.
Liefdevolle groet,
Henry Timisela
NU TE ZIEN: ONS LAND
Een tentoonstelling over de Nederlandse koloniale geschiedenis in de Oost en hoe die nog altijd doorwerkt.
GESCHREVEN DOOR Esther de Graaf OP . GEPOST IN Nieuws
Middagthee aan de Maduraweg 4, Taroetoeng 1930. Zo begon ik ooit een onderzoeksrapport over de albums van Machteld Honig in de collectie van het Rijksmuseum. De foto’s in het album gaven een leven in weelde weer, maar na de laatste zwarte bladzijden zat een later toegevoegde foto van een geborduurde merklap uit kamp Semarang. Via dit soort merklappen konden boodschappen worden doorgegeven met geborduurde teksten en afbeeldingen, soms met satirische humor, over het kamp-eten of over de verschrikkelijke kampcommandant. Garen was er niet, dus werden kleurige draden uit zomen van jurken en rokken gebruikt om de teksten te borduren. Zo’n zelfde soort merklap ligt momenteel in de vitrine van de semi-permanente tentoonstelling ONS LAND. En ik weet dat ook hier onder de kleurige borduurdraden een verhaal zit van verdriet, wanhoop, angst, onzekerheid. En overleving, hoop, liefde en humor.
Het verhaal achter een foto of object
Als cultureel antropoloog met een specialisme in het conserveren en beheren van visuele collecties zijn zulke albums en objecten een voorbeeld van hoe belangrijk het is om decennia aan beeldmateriaal in je collectie te hebben: 1 foto (of 1 object) kan al een context laten zien, een verhaal vertellen en daardoor gedeeld worden. Met een zo breed mogelijk publiek en met toekomstige generaties.
Die ene toegevoegde foto aan een album vol rijkdom, privileges en geluksmomenten leidde tot zoveel vragen: wat is er gebeurd, wanneer, waarom, met wie en waar? In de hoop een verhaal, een context te vinden. Te verklaren hoe de merklap uiteindelijk aan de inboedel kon worden toegevoegd van dat mooie leven in weelde. Ik ben onderzoek gaan doen om tot een invulling van dat verhaal te komen. En zo het album een context te geven, evenals het losse object ‘merklap uit het kamp’ meer betekenis en verhaal te kunnen geven.
Eenzelfde soort taak ben ik per 1 september jl. gaan doen voor de fotocollecties van Museum Maluku, om meer overzicht en inzicht in al ons beeldmateriaal te krijgen. Zodat we het uiteindelijk, met toestemming, kunnen delen met jou en met iedereen die geïnteresseerd is.
Het openen van een nieuw album vol foto’s is als het begin van een lange reis
Dit verhaal achter het object en het levensverhaal achter een fotocollectie is waar ik me zo graag mee bezig hou. Maar het kan niet zonder een goed systeem, zonder nauwkeurig collectiebeheer. Het openen van een nieuw album vol foto’s is als het begin van een lange reis: je zorgt eerst dat alles voor vertrek goed op orde is en de belangrijkste zaken geregeld zijn. Je zorgt dat de fotocollectie veilig staat, voor langere tijd verzorgd en bewaard wordt (denk aan klimaatbeheersing, niet teveel licht, zuurvrij verpakkingsmateriaal). Dat de foto’s goed beschreven en geregistreerd in een online systeem komen te staan, zodat iedereen, nu en in de toekomst, het altijd terug zal kunnen vinden. Om uiteindelijk voor iedereen bereikbare, levendige beelden te kunnen worden waar een ander zich in kan herkennen, waar een verhaal mee uitgedragen kan worden. Waar je over in gesprek kan gaan of juist stil bij kan worden. Samen stil. Inzicht in het verleden geeft kennis en verbinding in het heden en voor de toekomst. Het is een bekend psychologisch riedeltje, maar in mijn gezellige, inspirerende wereld van collectiebeheer en conservering is het belangrijker dan ooit. Zo wordt elke collectie een schatkist aan verhalen, binnen het museum en daarbuiten, wereldwijd. Een bron voor ‘storytelling’ in de meest brede zin van het woord, waar Museum Maluku zo’n belangrijke rol in speelt.
Op de 3e etage van Museum Depot Rotterdam
Middagthee aan de Metaalhof 3, Museum Depot Rotterdam, oktober 2023. Ik sta op de 3e etage in een gebouw dat het midden houdt tussen het vroegere Efteling-Spookslot en een enorme parkeergarage. Koel, keurig geklimatiseerd en pikdonker met het oog op de conservering van grote museumcollecties. Een soort Night at the Museum. Blijf rustig doorademen. Lange gangen, stalen hekken, TL-buizen in de gangpaden (als je de schakelaars weet te vinden) en pikdonkere catacomben. Af en toe schrik ik me een hartverzakking en staren wat oogjes me toe vanachter de hekken en uit de coulissen: je bent aangekomen bij de maskers, daar volgen de schilden en beelden van het Wereldmuseum. Ik sta in m’n eentje in ons collectiegedeelte van het depot en verzamel die dagen alle huisraad, textiel en militaire kleding voor Hoofd Collectiebeheer Huib Akihary, om te worden toegevoegd aan de nieuwe tentoonstelling ‘Uitgepakt: Van kist naar kast’. Elke doos, elk object wat ik van de planken haal geef ik een stille groet en gaat door mijn handen, met respect. Het huis waar het ooit ‘thuis’ was is niet meer, is nu een herinnering, maar het object gaat weer bijdragen aan een zichtbaar levensverhaal. Aan inzicht, overzicht, herinneringen ophalen en een verhaal om te delen met je en ieder die het wil zien.
Zo wordt een scheepskist een schatkist. Eerst losse objecten, maar nu in een realistische weergave van een woonvertrek in een barak, zoals het toen was begin jaren ‘50. Ik registreer het object, hou de standplaatsen bij en verzorg het voor vertrek naar Sophiahof in Den Haag. In de week daarop assisteer ik Huib en pak muntjes in voor het offerschaaltje (piring natzar), pakken we de militaire kleding en huisraad uit en zoom ik nog wat gordijnen om. Ik pas objectstandplaatsen aan in ons systeem en label de objecten, subtiel zodat de bezoekers het amper opvalt. Ook dat is nu even deel van mijn werk, wat veel voldoening en plezier geeft, maar me soms ook ontroerd en stil maakt. Ik heb veel bewondering voor al het harde werk van ons Hoofd Collectiebeheer en alle medewerkers -ook vrijwillig- die hun eigen onmisbare bijdrage geven. Mijn werk aan de fotocollectie is pas begonnen, maar het zal hopelijk de basis zijn voor vele ‘nieuwe reizen’ en uitgepakte fotocollecties. We hebben een rijkdom aan materiaal, van beeld en geluid tot objecten en boeken, om op in te zoomen. En om kastenvol aan verhalen mee in te gaan richten in de toekomst. Je mag altijd mee. We keep you posted!
Esther de Graaf Medewerker Fotocollecties (en tijdelijk assistent-conservator)
Nu te zien: Uitgepakt
Waan je tussen meer dan 200 bijzondere objecten in de gloednieuwe tentoonstelling ‘Uitgepakt: Van Kist naar Kast’.
