Onder de titel Ons Land – Dekolonisatie, generaties, verhalen opent Museum Sophiahof in Den Haag in december 2021 een semipermanente tentoonstelling over de dekolonisatie van Indonesië. De tentoonstelling is het tweede gezamenlijke project van het Indisch Herinneringscentrum en het Moluks Historisch Museum. Aan de hand van acht familieverhalen schetst deze tentoonstelling de complexe en vaak pijnlijke koloniale geschiedenis en de effecten van het nog steeds doorgaande proces van dekolonisatie op onze samenleving.

Op dit moment wonen in Nederland circa twee miljoen mensen die samen vier generaties beslaan, ieder met een eigen unieke achtergrond, die afkomstig zijn uit voormalig Nederlands-Indië en Indonesië. Wat al deze mensen met elkaar gemeen hebben is dat zij of hun voorouders na het uitroepen van de Republik Indonesia – al dan niet gedwongen – permanent of tijdelijk naar Nederland kwamen.

De tentoonstelling begint in het heden. Bij de – vaak confronterende – sporen van het koloniale verleden en de manier waarop die in de Nederlandse samenleving tot op de dag van vandaag resoneren. De bezoeker reist in Ons Land terug in de tijd en wordt geconfronteerd met aspecten van dekolonisatie van Indonesië aan de hand van acht familieverhalen. Ooggetuigenissen staan centraal. Unieke verhalen worden in Ons Land aangevuld met vaak nog niet eerder vertoonde objecten, foto’s en filmbeelden.

“Nederland telt twee miljoen mensen afkomstig uit voormalig Nederlands-Indië en Indonesië“

Om deze familieverhalen te kunnen begrijpen neemt Ons Land de bezoeker mee naar de koloniale samenleving met haar kenmerkende raciale, culturele en sociale geleding, de Tweede Wereldoorlog, de Bersiapperiode en koloniale oorlog, het gedwongen vertrek uit Indonesië tussen 1945 en 1964, de reis naar Europa en de aankomst en ontvangst in Nederland. Aan het einde van de tentoonstelling richt de focus zich op de jongste generaties: op hun leven tussen daar en hier en toen en nu.

De tentoonstelling claimt niet hét verhaal over dekolonisatie te presenteren, maar die te belichten vanuit verschillende perspectieven en door de bril van de vertellers. Als momentopname in het doorgaande verwerkingsproces waarin ook nieuwe elementen om aandacht
vragen.

De titel Ons Land verwijst zowel naar het huidige Nederland als naar het land van herkomst dat op tal van manieren een belangrijke rol zou blijven spelen: in de cultuur, de herinnering, identiteiten en gemeenschappen. Ons Land wil aanzetten tot gesprek en reflectie op ons gedeelde koloniale verleden en de wijze waarop dat doorwerkt en hoe mensen daarmee omgaan.

BETA DISINI

BETADISINI LIVE #2 | ZO 20 JUNI

BETADISINI LIVE #1| ZO 21 MAART

Journalist, fotograaf en rechtenstudent Geronimo Matulessy laat zich scherp uit in deze gastcolumn. Over 70 jaar Molukkers, diversiteit en inclusie.

Toen mij werd gevraagd om een vlammend betoog voor het Moluks Historisch Museum te schrijven, leek mijn hoofd overspoeld met thema’s die ik met u zou willen delen. Op het moment dat ik het zeker weet, mijn eerste digitale pennenstreken op het scherm zichtbaar worden, slaat de twijfel toe omdat de urgentie van een ander onderwerp zich opeens aandringt. Keuzes maken in wat ik van belang acht om te openbaren, lastig, maar ik waag een poging. 

Het ligt voor de hand dat ik begin met het feit dat dit jaar in het teken staat van zeventig jaar Molukkers in Nederland. Voor sommigen een gebeurtenis waarbij de ontkenning over het bestaansrecht van de Republik Maluku Selatan (RMS) in een onderstroom toch de boventoon voert. Om onder het mom van ‘diversiteit’ en ‘inclusie’ mensen met een politieke mening de mond te snoeren. Anderen, een aanzienlijke grotere groep, die de geschiedenis redelijkerwijs beschouwen, zien een treurige worsteling van een koloniale voortzetting in een nieuw jasje. Wanneer duizenden KNIL-militairen en aanverwanten in 1951 – onder valse voorwendselen – hun levens aan de andere kant van de wereld moeten voortzetten, als exotische pionnen op een politiek schaakbord worden opgeofferd voor internationale belangen, dan is dat dé reden om historische feiten onder de loep te blijven nemen. Ook als dat betekent dat het onplezierig is en uw ‘feestje’ verstoord.  

Om onder het mom van ‘diversiteit’ en ‘inclusie’ mensen met een politieke mening de mond te snoeren

Wees gerust, ik ben niet op mijn achterhoofd gevallen en snap dat de Molukse gemeenschap breder is dan enkel de RMS, maar de komst van velen was toch echt om bovenstaande redenen. Als fervent voorstander van échte diversiteit en inclusie, in de meest brede context van politieke, culturele en religieuze identiteit, kan het alleen niet de bedoeling zijn dat er uitsluiting plaatsvindt op basis van politieke kleur. Dat er in de voorbereiding bijvoorbeeld interne discussies ontstonden over het tonen van de Molukse vierkleur, die door de ‘feestgangers’ wordt gezien als een symbool van onderdrukking en uitsluiting, is symptomatisch voor deze postkoloniale angst. Of de terugkerende, algehele negatieve connotatie als het de RMS betreft. Is het om de geldschieter maar niet tegen de schenen willen schoppen? Omdat de banden tussen Nederland en Indonesië uit historisch en economisch oogpunt al jaren op gespannen voet staan? In het licht van het grootschalige, door de Nederlandse staat gefinancierde dekolonisatieonderzoek en talloze andere wetenschappelijke ontwikkelingen die gaan over dit onderwerp? Zegt u het maar. 
 
Bij anderen zijn het louter emotionele overwegingen die de ratio overstijgen, omdat er in het verleden pijnlijke incidenten hebben plaatsgevonden in bijvoorbeeld de kampen Vught en Westerbork. Die we overigens niet moeten bagatelliseren. Dat er dan een link wordt gelegd tussen de legitimiteit van de RMS en de emotionele gebeurtenissen, terwijl deze losstaan van de vrijheidsstrijd, is ridicuul. Want wie de constitutionele grondbeginselen bestudeert van de RMS, ziet dat er sprake is van diversiteit en hierbinnen een mandaat ligt voor een vrije Molukse staat. Dat neemt niet weg dat we te maken hebben met schadelijke koloniale sporen binnen de passieve RMS-gemeenschap en dito leiders, hierover schreef ik al eens kritisch in de NRC Gelukkig kan ik als uitgesproken RMS’er de ander altijd geruststellen: “Wees niet bang, ik kom in vrede” – ofzo. 

Het zijn krampachtige copingstrategieën om het traumatische verleden achter te laten voor een geassimileerde toekomst

Om welke reden dan ook, het getuigt van hypocrisie om dekolonisatie te prediken en het neokoloniale, repressieve beleid van Indonesië te negeren of zelfs aan te moedigen. Vervolgens andersdenkenden de ruimte ontnemen om gebruik te maken van politieke grondrechten, die ook nog eens zijn gebaseerd op de feitelijke komst naar Nederland. Dat vraagt om verontwaardigde reacties, waarbij ik mijn cynische lach niet kan onderdrukken als dezelfde mensen zichzelf op het podium hijsen als de nieuwe generatie voorvechters van het vrije woord. Het zijn krampachtige copingstrategieën om het traumatische verleden achter te laten voor een geassimileerde toekomst. Overcompensatie in optima forma.  

Het is u al opgevallen, ik zal niet meelopen in uw polonaise. Ik kies een kant en hierin past geen neutrale houding. Die is gebaseerd op het feit dat de mensen na meer dan 400 jaar, nog los van de RMS, op de Molukken niet in vrijheid over hun eigen lot mogen beslissen. We hebben het in juridische termen over het zelfbeschikkingsrecht dat ook de Molukkers rechtmatig toekomt. Zij worden dagelijks beroofd van hun adatgronden en andere rijkdommen. En politieke gevangenen volgens het neokoloniale rechtssysteem, dat is overgenomen vanuit voormalig Nederlands-Indië, het lot van torenhoge straffen wachten als zij zich uitspreken tegen het Indonesische regime. Waar de Molukkers als derderangsburgers in een informele economie leven, die garant staat voor structurele armoede. En wij in Nederland tot op heden te maken hebben met institutioneel racisme, discriminatie, het oprukkende radicaal-rechtse populisme, een onbetrouwbare overheid en statistisch uit de registers zijn verdwenen.  
 
Tijdens deze herdenking gaan onze gedachten uit naar onze eerste en tweede generatie familieleden die onmenselijk hebben geleden door de kille ontvangst op Nederlandse bodem. Het gevolg was onder andere een proces van radicalisering waar tot op heden over wordt geprocedeerd in de rechtsspraak. Dan heb ik oog voor het feit dat we door veerkracht overeind blijven staan, maar het gaat ons niet helpen door het verdoezelen van de feiten. Het is daarom diep tragisch dat we als Molukse gemeenschap na meer dan vierhonderd jaar niet verder zijn gekomen dan subsidiepotten, speldjes op KNIL-uniformen, sociaaleconomische achterstand en pogingen om de geschiedenis, heden en toekomst te depolitiseren.  

Echte dialogen
Als we vooruitgang willen boeken, laten we dan echte dialogen voeren; scherp en zonder taboes. Waarin we gezamenlijk optrekken, elkaar met open vizier mogen bekritiseren, ongeacht ideologische verschillen en uiteindelijk het recht zegeviert. Het valt daarom te prijzen dat er een ontwikkeling gaande is rondom het recent opgestarte ‘Molukse Dialogen’, daar zit toekomstmuziek in. Maar ook tal van initiatieven van jonge Molukkers zijn prijzenswaardig, zij bundelen landelijk hun krachten om de Molukse wijken te behouden. 

Ik wil in een land leven waar oog en erkenning is voor het leed dat tot op heden haar uitwerkingen heeft. Dat kan zelfs zonder de RMS, als de mensen op de Molukken daarvoor kiezen. Als deze simpele wensen een utopie zijn, dan leef ik graag in deze waan. Maar ik zal het nimmer toelaten dat de vuist van de onderdrukker direct of indirect onze monden blijft snoeren.  

Apa datang dari muka, jangan unduré. 

MENA! 

Zondagmiddag 21 maart vindt de BETADISINI livestream vanuit Museum Sophiahof in Den Haag plaats. Als samenwerkingspartner is Beyond Walls verantwoordelijk voor het programmaconcept en de productie van het evenement.

Beyond Walls is een onafhankelijk collectief bestaande uit culturele professionals, academici en (beeld)kunstenaars. Om kennis te maken gaan we in gesprek met twee teamleaden, Suzanne Rastovac en Glenda Pattipeilohy. Rastovac is historica, curator en tevens mede-oprichter van Beyond Walls. Pattipeilohy is educator, curator en event producer, haar volgers op social media kennen haar van haar werk op Maluku (bijv. met Moluccas Coastal Care).

Suzanne en Glenda hebben met als werk hun doel om kritische, collectieve bewustwording te stimuleren, zowel in institutionele ruimten als binnen diaspora gemeenschappen.

Beyond Walls gaat voorbij aan de metaforische muren die bepalen dat iets binnen een grens, of beter gezegd binnen de ‘norm’ valt en daarom van culturele waarde is. Ook stelt het collectief kritische vragen aan de makers en bewakers van deze muren – waarom bepalen zij wat onder cultureel erfgoed en (kunst)geschiedenis valt? Zéker als de historische werken tot een diaspora gemeenschap toebehoren.

Ook wil Beyond Walls het intellectuele debat rondom koloniaal erfgoed toegankelijk maken voor een breder publiek, buiten de randstad en buiten institutionele kaders,  zodat er meer toegankelijkheid is om hier inhoudelijk over te kunnen praten.

MHM en Beyond Walls bevragen samen de norm

Kolonialisme wordt ten onrechte bestempeld als iets ‘dat al zo lang geleden is gebeurd’. Koloniale, stereotype denkbeelden werken nog steeds door in beleidsbesluiten van musea-, onderwijs- en overheidsinstellingen.

Het Moluks Historisch Museum en Beyond Walls vinden elkaar in het doorbreken van stereotype beelden. Molukkers worden in de media en in de geschiedschrijving nog steeds vaak gereduceerd tot stereotypen, met stigmatisering als gevolg.

In het kader van 70 jaar Molukkers in Nederland organiseert het MHM de wisselexpositie Ikat. Van maart tot en met november 2021 exposeert iedere maand een kunstenaar-duo van Molukse afkomst of met een Molukse connectie. Met hun werk laten ze zien wat het voor hen betekent om Moluks te zijn in Nederland. De gekoppelde kunstenaars zijn ieder van een andere generatie, beoefenen verschillende disciplines en belichten met hun eigen visie de veelzijdigheid van de Molukse gemeenschap.

Beyond Walls deelt het streven met het MHM om bij te dragen aan een veelzijdige beeldvorming, dat recht doet aan de diversiteit binnen de Molukse gemeenschap. Tijdens de livestream uitzending zal meerdere keren worden geschakeld naar live opnames in een aantal Molukse wijken. Vooraf aan de opnames gaat Beyond Walls op locatiebezoek om samen met de bewoners tot een item te komen.  Op deze manier wordt het programma gemaakt voor en door de gemeenschap.

Plaatsmaken aan tafel

In 1979 exposeerde de Amerikaanse kunstenaar Judy Chicago het iconisch feministische installatiekunstwerk The Dinner Party. Het is een momument voor 39 mythische, historische en beroemde vrouwen. Drie tafels zijn in eendriehoek geplaatst, op die manier zit niemand aan het hoofd. In de vloertegels worden 999 andere vrouwen geëerd.

The Dinner Party geeft vrouwen letterlijk en figuurlijk een plek aan tafel. Het kunstwerk claimt toegang voor vrouwen tot intellectuele ruimten die eerder uitsluitend door en voor mannen werden gemaakt, maar die niet enkel tot alleen hen behoren.

Guess Who’s Coming to Dinner Too? (2019) is een solotentoonstelling en sociaal monument van kunstenaar en activist Patricia Kaersenhout.

Ter ‘aanvulling’ op The Dinner Party maakte ze een tafel die exclusief bestaat zwarte vrouwen en vrouwen van kleur, vrouwen die vochten én vechten tegen het kolonialisme en tegen racisme, en naar onderdrukking door het patriarchaat. Kaersenhout: ‘Veel vrouwen zijn letterlijk weggevaagd, hun lichamen vernietigd opdat ze geen heldinnenstatus zouden krijgen.’

Nu kun je je afvragen: Wat hebben Judy Chicago, Patricia Kaersenhout en Beyond Walls met elkaar te maken?

Alledrie wachten niet tot ze worden uitgenodigd om een plekje aan tafel te bemachtigen. Ze maken zelf een tafel ter ere van de mensen die eerder niet uitgenodigd werden maar wél een plek verdienen aan de tafel waar belangrijke besluiten worden gemaakt. Aan diezelfde tafel worden mensen uitgenodigd om deel te nemen aan het gesprek. 

In de culturele sector betekent dat concreet; als er een expositie wordt samengesteld over mensen van kleur, dan zijn mensen van kleur betrokken in iedere laag van de organisatie, gedurende het hele traject. Alleen dan kunnen mensen van kleur herkenning vinden en wordt er recht gedaan aan de veelzijdigheid van een gemeenschap.

Moluks Historisch Museum x Beyond Walls

Het Moluks Historisch Museum en Beyond Walls delen de ambitie om 21 maart a.s. een safe space voor dialoog te creëren. Beyond Walls heeft hoge ambities met het evenement. Representatie en diversiteit vinden zij erg van belang. Glenda hoopt dat de Molukse gemeenschap zich gerepresenteerd voelt en dat het programma recht doet aan de diversiteit binnen de gemeenschap.” Suzanne voegt daar aan toe:”En dat de uitzending bijdraagt aan een veelzijdiger beeld op de geschiedenis en de hedendaagse context.”

Met de BETADISINI livestream richt MHM zich ook tot de mensen buiten de Molukse gemeenschap. Nederland staat immers niet buiten de Molukse geschiedenis, het maakt er deel van uit.

Glenda’s ambitie is enerzijds het versterken van het gemeenschapsgevoel onder Molukkers: “Satu gandong, en niet alleen op de dansvloer #maribaikooo!” 

Tegelijkertijd hoopt ze ook een inclusief perspectief mee te geven op de eigen gemeenschap én daarbuiten. Door ook in gesprek te gaan met andere (diaspora) gemeenschappen om van elkaar te leren. En met liefde en respect met elkaar om te gaan, zodat er geen plek is om  op dezelfde manier buiten te sluiten zoals de Molukse gemeenschap dat zelf ook heeft meegemaakt. 

Het programma van de BETADISINI livestream wordt in de loop van de maand bekend gemaakt via museum-maluku.nl en de social kanalen.

In 2020 bracht het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) het rapport ‘Molukkers in Nederland. De sociaal-economische positie van Molukse migranten, hun kinderen en kleinkinderen’ uit. Dat CBS rapport kwam als een verrassing. De laatste grote studie naar de sociaal economische positie van Molukkers was in 2001 verschenen: ‘Molukse jongeren in Nederland. Integratie met de rem erop’ van de hand van Justus Veenman. Daarna verschenen nog wel wat overzichten en regionale studies. Maar een groter overzicht leek er niet in te zitten omdat Molukkers ‘statistisch onvindbaar’ waren.

Het CBS had dus een ‘achterdeurtje’ gevonden, namelijk een koppeling van registraties over onder andere inkomen, onderwijs, medicijnverbruik aan een lijst met Molukse namen uit het bevolkingsregister, officieel de Basisregistratie Personen. Die namenlijst baseerden ze op de scheepslijsten van 1951. Niet helemaal duidelijk is hoe ze zijn omgegaan met Europees klinkende namen als De Jong. Het moet een behoorlijke exercitie zijn geweest, maar ook wel een beetje beangstigend dat het kan. Als het mogelijk is om op namen te zoeken in het bevolkingsregister en die te koppelen aan andere registraties, dan beschikt de overheid wel over veel gedetailleerde privé-informatie van ons. Zeker met de kindertoeslagenaffaire in het achterhoofd waarbij algoritmes leidde tot etnisch profileren, kan dat zorgelijk zijn.

Terug naar het CBS rapport ‘Molukkers in Nederland’ (04-02-2021). Wat zeggen de cijfers? Wat zit er achter? En zijn ze zorgelijk? Het is onmogelijk om op alle cijfers in te gaan. Een paar hoofdzaken. 

Aantallen

Laten we eerst kijken naar de totale cijfers en definities van generaties die worden gebruikt. Schattingen van de omvang van de gemeenschap schommelden tussen 50.000 en 70.000 personen. Op basis van de namenlijst heeft CBS berekend dat de Molukse bevolkingsgroep bestaat uit 71.000 personen, ongeacht of beide of een van de ouders van Molukse afkomst is. Volgens het CBS leefden in 2018 van de eerste Molukse migranten nog 8.000 personen. Dat klinkt wat vreemd als we bedenken hoezeer de eerste generatie, waarover we meestal spreken, al is uitgedund. Die is op slechts een paar handen te tellen.

“Voor het CBS zijn de ‘eerste generatie’ alle Molukse migranten die aan boord van de schepen zaten. Ook de 0 of 1-jarigen.”

Het hoge aantal van het CBS komt door de definities die zij gebruikt. In de meeste studies spreekt men over de eerste generatie als men de volwassenen in 1951 bedoeld en de tweede generatie als het om hun kinderen gaat. De wat oudere kinderen in 1951 worden aangeduid als bung en usi generatie. Het CBS hanteert een statistische definitie. Hoewel ze af en toe wel spreken over 2^de en 3^de generatie, gaat zij uit van ‘Molukse migranten’ hun ‘kinderen’ en hun kleinkinderen’. Voor het CBS zijn de ‘Molukse migranten’ alle mensen die aan boord van de schepen zaten. Dus ook de o of 1 jarigen. Samen met hun oudere broers en zusters en ouders de Molukse migranten vormen die baby’s de ‘Molukse migranten’ of eerste generatie. De aanpak van het CBS is begrijpelijk. Het nadeel is dat Molukkers met uiteenlopende ervaringen – bijvoorbeeld aan het einde van de woonoord-periode en pas eind jaren zeventig naar de basisschool – als een categorie worden beschouwd. 

Wonen

Vaak werd geschat dat zeker 60% van de Molukse gemeenschap buiten de wijk woont. Het CBS komt niet met een hard cijfer over wie er in de wijk woont. Wel heeft ze kunnen vaststellen dat 63% van de Molukkers in een ‘Molukse gemeente’ woont. Voor de eerste generatie ligt dat percentage het hoogst, voor de derde het laagst. Opvallend is dat het er meer mensen met vier Molukse grootouders in een ‘Molukse gemeente’ woont dan Molukkers met minder Molukse voorouders. Overigens is hier wel direct een disclaimer op zijn plaats. Alle tantes die met de schepen meekwamen, waarvan er 27,5% niet Moluks was, worden als Molukse grootouder gerekend.

---

---

Niet alle cijfers die het CBS geeft zijn echt zinvol. Zo berekent zij dat vergeleken met de Molukse bevolkingsgroep (63%) slechts 35% van de Nederlandse bevolking in een Molukse gemeente woont. Met zo een vergelijking kun je eigenlijk alleen iets als gekeken was naar hoeveel Nederlandse bewoners nog in de gemeente wonen waar zij zijn geboren. Even weinig zeggend is de berekening dat Leerdam relatief de grootste Molukse populatie van Nederland heeft. Dat zegt alleen iets over de verhouding tussen het aantal Molukse en niet-Molukse inwoners, maar weinig over bijvoorbeeld de spreiding van Molukkers over Nederland. Zodra Leerdam fuseert met een andere gemeente dan kan Leerdam die ‘toppositie’ direct verliezen. 

Onderwijs

De onderwijspositie van Molukkers was tot nu toe in veel sociaal economisch onderzoek een punt van zorg. Veenman kwam in de jaren negentig tot hoopvolle conclusies. De tweede generatie was bezig met een inhaalslag en het zou mooi zijn als de derde generatie die zou voortzetten. In 2001 moest hij helaas constateren dat die vooruitgang er niet in zat. Het CBS komt tot eenzelfde conclusie. Molukkers haalden tussen 2013 en 2018 minder vaak een startkwalificatie (minimaal MBO 2), er was sprake van een hoge schooluitval en Molukkers behaalden een lager opleidingsniveau dan de Nederlandse bevolking. 

---

---

Het CBS berekende ook of de onderwijsprestaties van Molukkers verschillend was vergeleken met Nederlanders in een vergelijkbare uitgangspositie. Een decompositieanalyse zoals dat zo mooi heet, dus waarvan de ouders een vergelijkbaar opleidingsniveau, inkomen en gezinssituatie hebben. De verschillen zijn dan een stuk kleiner. Dat stemt aan de ene kant positief. Het had ernstig geweest als de verschillen dan ook groot waren. Aan de andere kant stemt het pessimistisch want dat betekent dat de achterstand die vanaf de aankomst is opgebouwd niet lijkt te worden ingelopen.

“Het CBS vergeet te vermelden dat het lage onderwijsniveau deels resultaat is van de Nederlandse autoriteiten die de meeste Molukse leerlingen in de beginjaren naar het lbo doorverwezen.”

In de achtergrondschets van de onderwijspositie door het CBS zit wel een bijzondere omissie [‘nalatigheid, verzuim,’ Red.]. Zij schrijft dat de achterstanden hardnekkig waren en dat die mede waren veroorzaakt door het lage onderwijsniveau van de ouders. Volgens het CBS was het Nederlandse beleid er in het begin op gericht om Molukkers zoveel mogelijk Nederlands onderwijs te geven. Wat zij vergeet te melden is dat in de beginjaren de meeste Molukse leerlingen door de Nederlandse autoriteiten werden doorverwezen naar het lager beroepsonderwijs. Jongens naar de Lagere Technische School en meisjes naar de huishoudschool. 

Werk

De CBS verslaglegging over de positie van Molukkers op het gebied van werk volgt een vergelijkbaar traject met dat van onderwijs. Uit eerdere studies bleek al dat de arbeidsdeelname van Molukkers lager was dan van Nederlanders. Molukkers beginnen eerder met werken, bereiken minder hoge lonen en hebben vaker uitzendwerk waardoor ze een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt hebben. De verschillen zijn echter niet groot en fluctueren per categorie. Zo werken 65 tot 75 jarige Molukkers iets meer dan Nederlanders. En werken Molukse vrouwen vergeleken met Nederlandse vrouwen iets vaker fulltime. Maar waarom dat is, kan niet uit de cijfers worden gelezen.

---

---

En opnieuw, als vergeleken wordt met een sociaaleconomisch vergelijkbare groep Nederlanders (de decompositieanalyse) dan blijken de verschillen een stuk minder zijn. Ze worden bijna miniem. De ‘kinderen van de migranten’ (tweede generatie) doen het dan beter, maar de ‘kleinkinderen’ juist weer slechter dan de Nederlanders. Dus kunnen we opnieuw concluderen dat de bestaande achterstand niet wordt ingelopen omdat de Molukse bevolkingsgroep gemiddeld genomen wat betreft werk blijft steken. 

Jeugdzorg, jeugdhulp en criminaliteit

In eerdere studies is niet apart aandacht besteed aan de positie van Molukkers in relatie tot de jeugdzorg en criminaliteit. Het CBS had schijnbaar ook toegang tot registers over jeugdbescherming, jeugdzorg en over verdachten van misdrijven.

In 2018 kregen Molukse jongeren iets minder jeugdhulp (steun voor de jongeren) dan Nederlandse jongeren. Volgens het CBS kregen jongeren met meer Molukse grootouders minder jeugdhulp dan jongeren met minder Molukse grootouders. Dat kan wijzen op ondersteuning vanuit de gemeenschap. Maar alleen op basis van de cijfers valt dat niet met zekerheid te zeggen. 

---

---

Voor jeugdbescherming (ingrijpen van buiten voor de veiligheid van de jongere) lagen de cijfers anders. Daar scoorden Molukse jongeren anderhalf keer hoger dan Nederlandse jongeren. Waarom dat zo was kan niet uit de cijfers worden afgelezen. 

Voor cijfers over verdenking van Molukkers van een misdrijf gebruikte het CBS registraties tussen 2014 en 2018. Die wezen uit dat personen met een Molukse achtergrond bijna twee keer zo vaak van een misdrijf werden verdacht dan personen met een Nederlandse achtergrond (respectievelijk 10,7 en 6,2%). Molukse vrouwen waren, vergeleken met Nederlandse vrouwen iets meer verdacht van criminaliteit en, niet onverwacht maar een regulier patroon, jongeren werden vaker verdacht dan ouderen.

Probleem bij al deze analyse is dat aantallen weinig zeggen. Waar worden ze van verdacht? Geweldpleging? Financiële delicten? Ook voor criminaliteit voerde het CBS een decompositieanalyse uit. Ze kon de verschillen echter niet verklaren. 

Gezondheid

Het laatste domein dat het CBS heeft bestudeerd is gezondheid, zij het beperkt. Wat betreft medicijngebruik zijn alleen antidepressiva, antipsychotica en medicijnen tegen obesitas vergeleken, en er is gekeken naar de ziektekosten van Molukkers. Molukkers betalen minder ziektekosten omdat ze gemiddeld jonger zijn, ze slikken minder antipsychotica, maar ze slikken wel twee keer zoveel diabetisch medicijnen. Dat laatste is zorgelijk, want heeft met eetpatronen en beweging te maken.

Op zich zou hier een ‘decompositieanalyse’ op zijn plaats zijn geweest omdat obesitas kan samenhangen met de sociaaleconomische positie van mensen. Het CBS laat ons hier helaas in de steek. Mogelijk dat vanwege privacy geen verbinding tussen het bevolkingsregister en medicijngebruik gemaakt mag worden.

Dat roept wel de vraag op waarom het hoofdstuk gezondheid en eventueel ook ‘jeugdzorg’ in het CBS rapport is opgenomen. Als die niet gelijkwaardig aan onderwijs en werk vergeleken kan worden, wat is dan de toegevoegde waarde?

Moeten we ons zorgen maken?

Wat betekent het CBS rapport nu? Wat zeggen de cijfers en zijn die zorgelijk of niet? Het is tijd om de balans op te maken. Het is mooi dat er nu betrouwbare cijfers zijn over het aantal Molukkers in Nederland en hoeveel Molukkers nog in de Molukkers gemeenten wonen.

De cijfers over de onderwijs- en arbeidspositie stemmen tot nadenken. Het lijkt erop dat beide posities de laatste 20 jaar niet zijn veranderd. De decompositieanalyse (vergelijken met Nederlanders in dezelfde uitgangspositie) laat zien dat de posities van Molukkers lijken op de Nederlandse, dat lijkt positief. Maar het betekent ook dat de Molukse bevolkingsgroep als geheel wat betreft deelname aan onderwijs en arbeid nog steeds te maken heeft met achterstand. Wat de cijfers niet laten zien is hoe dat komt. Waar lopen Molukkers tegen aan? Er zijn wel degelijk Molukkers die betere posities wisten te bereiken. Welke wegen hebben zij bewandeld? Helaas geven de cijfers daar geen antwoord op. Daarvoor zou kwalitatief onderzoek moeten worden gedaan. 

“De waarom- en hoe-vragen komen direct bovendrijven bij cijfers over jeugdhulp en verdenkingen van misdrijven.”

Datzelfde geldt voor de verschillen die het CBS soms ziet tussen Molukkers met vier of minder Molukse grootouders, zoals bij de jeugdhulp. Is er een relatie en hoe werkt die? Eenzelfde verhaal geldt voor cijfers over medicijnen gebruik. Waarom bijvoorbeeld minder antipsychotica? Heeft dat met onderlinge steun te maken? En dat hoge cijfer voor die diabetisch medicijnen? Waarom? 

De waarom- en hoe-vragen komen ook direct bovendrijven bij de cijfers over verdenkingen van misdrijven. Waarom is die zo hoog? Heeft daarin misschien meegespeeld dat het Openbaar Ministerie tussen 2014 en 2018 onderzoek deed naar de motorclub Satudarah, om het te kunnen verbieden? Waardoor de combinatie Molukkers en criminaliteit even onder het vergrootglas lag? Of hebben de conflicten in meerdere Molukse wijken over de toewijzing van leegstaande woningen, waarbij een steen door de ruit ging of een huis beklad werd, daaraan bijgedragen? Op dit soort relevante vragen kan alleen antwoord komen als de cijfers meer inhoud krijgen. 

“De cijfers wijzen op zorgpunten op het terrein van welzijn, gezondheid en criminaliteit maar zeggen niet hoe dat komt.”

Het CBS rapport dat de Molukse bevolkingsgroep bij wijze van spreken een beetje uit de statistische schaduw heeft gehaald, heeft vooral een attenderende waarde. Het zegt ons dat de sociaaleconomische achterstand die er was maar slechts heel langzaam wordt ingelopen. Maar het laat ons niet zien hoe dat komt. De cijfers wijzen ook op zorgpunten op het terrein van welzijn, gezondheid en criminaliteit. Maar ze zeggen niet wat de werkelijke problematiek is, wat de achtergrond is en dus ook niet hoe je dingen kunt verbeteren. In die zin roept het rapport om kwalitatief vervolgonderzoek.

*Dit artikel verschijnt tegelijkertijd in Marinjo magazine