Hoofd Collecties van Museum Maluku Huib Akihary heeft in navolging van de samenwerkingsovereenkomst een kort werkbezoek gebracht aan Museum Siwa Lima in Ambon. Doel was een inventarisatie te maken van en onderzoek te doen naar de staat van de collectie van Siwa Lima om in de toekomst gezamenlijke exposities te maken. Museum Siwa Lima wilde graag op haar beurt meer weten over collectiebeheer en conservering. Een kort verslag.

Collectie Siwa Lima

De collectie van Museum Siwa Lima bestaat uit ongeveer 5.300 objecten. Veel objecten zijn afkomstig uit de Molukken zelf. Het zijn veelal gebruiksvoorwerpen gemaakt van metaal of natuurlijke materialen uit de flora en fauna die overal in de Molukken te vinden zijn. Om wat te noemen: dierlijk materiaal zoals been, huid, haar en schelpen of plantaardig zoals hout, rotan en palmbladeren. Veel van deze objecten worden ook wel met etnografica aangeduid.

Depot

Het depot van Museum Siwa Lima is ondergebracht in een apart gebouw van 2 open verdiepingen op het museumterrein. Op de begane grond bevindt zich hoofdzakelijk de keramiekcollectie en kledingcollectie. Op de eerste verdieping zijn 3 ruimtes. De eerste ruimte bevat de grote collectie etnografica met voorouderbeelden of tavu’s, schilden of salawaku’s, speren en vlechtwerk gemaakt van natuurlijke materialen zoals hout en rotan. In de tweede ruimte liggen in donkere afgesloten kasten, foto’s en dia’s, audiomateriaal en ook enkele zeer oude boekwerken zoals 4 delen van Valentijn met o.a. het deel over Amboina en omliggende eilanden. In de derde ruimte liggen in open rekken met name sieraden zoals armbanden, borstkettingen, oorbellen gemaakt van metalen of natuurlijk materiaal.

Vaste opstelling

De vaste opstelling of expositie van Museum Siwa Lima is te zien in 3 aparte gebouwen: de maritieme collectie in de Ruang Lautan wordt gepresenteerd in grote kijkkasten en diorama’s. Tentoongesteld zijn hier vooral boten en materialen uit de zee zoals schelpen en koraal. In de Ruang Sejarah (geschiedenisruimte) wordt met name etnografica geëxposeerd met ook veel zwart-wit foto’s uit ca. 1910-1915 waarop de tentoongestelde voorwerpen zijn afgebeeld in hun natuurlijke habitat of met hun gebruikers. Veel foto’s komen uit de collectie van Pater Drabbe die in de periode 1910-1915 op de eilanden Tanimbar en Kei verbleef en daar veel foto’s gemaakt heeft van bewoners en de cultuur. In de derde ruimte, de Ruang Busana, wordt bruidskleding getoond uit de Molukken en andere delen van Indonesië variërend van Sumatra tot Papua.

Bewaaromstandigheden

Het Museum Siwa Lima ligt in Ambon, vlak bij de evenaar. Het tropische klimaat is niet bevorderlijk voor een verantwoorde manier van bewaren van de museale collectie. In de (westerse) museumwereld hanteert men een aantal vaste constante waarden voor temperatuur, relatieve vochtigheid, licht en stof.  De ideale bewaartemperatuur is 18-20 °C, 50-55% relatieve vochtigheid, geen of getemperd licht en alles moet stofvrij zijn. Dat alles is in zowel de depots als in de vaste opstelling van Museum Siwa Lima geenszins het geval. Metingen in depots en opstelling wezen een temperatuur aan van 28-30 °C en een relatieve vochtigheid van bij 90%. Ook was veel stof aanwezig in zowel de depots, als in de vaste opstelling. Alleen was het licht redelijk getemperd in zowel de vaste opstelling als depots maar dat kwam meer doordat er niet veel lichtarmatuur is.

Workshop

Voor staf, medewerkers, studenten en ambtenaren van het Ministerie van Onderwijs en Cultuur heb ik nog een kleine workshop gegeven over hoe je verantwoord kunt omgaan met de collectie in de lokale tropische omstandigheden met inachtneming van beschikbaar budget en capaciteit. Als voorbeeld dienden 4 objecten uit de collectie van Siwa Lima die aangetast waren door de omstandigheden in het depot: een wollen KNIL-jas die geheel door het vocht vervilt was, een Moslim hoedje dat onder de schimmel zat, een Salawaku of schild dat van binnenuit door houtworm opgevreten werd en een van de topstukken, deel 3 van de boeken van François Valentijn over Ambon (1726), aangetast door micro-organismen.

Aanbevelingen

Eén van de belangrijkste aanbevelingen was om het stofvrij maken en schoonmaken van depot en vaste opstelling structureel op te nemen in het werkrooster. Stof en vochtigheid zijn een voedingsbodem voor het ontwikkelen van schimmel. Het vraagt om discipline en betrokkenheid van alle medewerkers. De behandeling van schimmel, houtworm en micro-organismen is redelijk eenvoudig en goedkoop uit te voeren. Doe de aangetaste objecten in plastic zakken die vacuümgetrokken kunnen worden. Laat de zakken minimaal 30 dagen liggen. De levende organismen zijn door gebrek aan zuurstof dan afgestorven. De objecten behoeven dan alleen nog schoongemaakt te worden met zachte borstel of kwastje. De plastic zakken zijn te koop bij IKEA in Jakarta!

Met veel dank aan

Ibu Insun Sangadji, Pak Darwin Jacob Lawalata, Ibu Mevi Mailoa, Pak Andre Saleky, Pak Ronaldo Matitaputty, Ibu Christy Toisuta en Pak Renny Ubleuw.

Kom naar onze ‘Unboxing’ live-opname en Launch Party!

Lees verder

Nu te zien: RE:CAST – Reflecting on slavery and colonialism in Maluku

Lees meer

Vooruit lopen!

GESCHREVEN DOOR HUIB AKIHARY OP 26 JULI 2024. GEPOST IN NIEUWS

Het was een mooie en gezellige Vierdaagse dit jaar. De 106^e editie bevatte weer van alles. Bloedheet weer, maar ook een paar flinke stortbuien. Muziek, eten en veel enthousiast publiek langs de route om de wandelaars aan te moedigen. Tussen de 47.000 lopers deden dit jaar ook weer veel Molukkers mee. Heel veel zelfs.

Start
Ik loop dit jaar voor mijn 8e kruisje samen weer met mijn loopmaatjes Isaac Pattikawa uit Zutphen en Johnny Gaspersz uit Nijmegen. Isaac gaat voor zijn 16e en Johnny voor zijn 27e(!). Museumcollega Olivia Wardenaar heeft op het laatste moment verstek moeten laten gaan. Omdat we de 30 kilometer lopen, starten we tussen 7.00 en 8.00 uur. De lopers voor de 50 en 40 kilometer zijn al om 4.00 uur respectievelijk 6.00 uur begonnen. Heel relaxed verzamelen we ons op de Wedren bij de start. Hans Ririhena uit Elst, Eddy Lesimanuaja uit Hoogeveen, Anies Huwae uit Tiel, Frans uit Deventer and last but not least Tommy uit Nieuwegein melden zich ook. Als de rijen bij de start korter worden sluiten we aan om ons polsbandje te laten scannen. Eenmaal gescand kunnen we starten. Jalan bae samua! Een goede Vierdaagse. Loop lekker!

Foto: Huib Akihary

Dag van Elst
De groep van 30 kilometer lopers is dit jaar groot. Het is erg druk waardoor we bijna stapvoets in file lopen over de brug over de Waal. Linksaf de dijk op naar Oosterhout lost de file op. Verderop de route komen we in Elst dat vanaf het begin van de Vierdaagse een belangrijke doorkomstplaats is. In Elst wonen veel Molukkers. Op 11 mei 1951 kwamen de eerste 13 Molukse gezinnen te wonen in kamp Snoodenhoek. Het kamp telde 10 houten barakken. Later zouden er nog 11 gezinnen bijkomen en 27 alleenstaanden. Kamp Snoodenhoek was oorspronkelijk een werkkamp en ook in de jaren na de oorlog gebruikt voor de opvang van Indische repatrianten. In 1963 verhuisden de eerste Molukse gezinnen van het kamp naar de nieuwe Molukse woonwijk. “Nu telt Elst ongeveer een kleine 1.000 inwoners met Molukse achtergrond,” vertelt burgerraadslid Agoes Peilouw, “althans volgens de schatting van de Gemeente Elst”.

FPP 0114. Aankomst in Elst voor een korte pauze. 17 juli 1972. Collectie Pasanea-Platenkamp.

Noes Peilouw
Noes Peilouw, de broer van Agoes, loopt dit jaar voor de 39e keer mee. Ja, U leest het goed. De 39e keer! “Volgend jaar mijn jubileum met 40 Vierdaagse-kruisjes!” roept Noes mij enthousiast toe als ik hem in de wandelmeute aanschiet. Hij herinnert me aan ons gesprek van een jaar eerder over een te maken expositie over de Molukse inbreng uit Elst tijdens de Vierdaagse. “We hebben heel veel materiaal, verhalen en foto’s,” zegt Noes. En dat zal zeker kloppen want al jaren lopen er veel mensen mee uit Elst. Ook het museum heeft fotomateriaal uit de jaren 1952 en 1972 van de collectie Pasanea-Platenkamp.

FPP 0106. Vierdaagse-wandelaars passeren woonoord ‘Snoodenhoek’. 17 juli 1972. Collectie Pasanea-Platenkamp.

Bemmel
Na Elst komen we in Bemmel. En als we Bemmel zeggen dan betekent dat pauzeren en soto ajam (kippensoep) eten bij de Molukse rustplaats. Dat doen we dan ook uitgebreid. Dat is ook nodig want we zijn drijfnat geworden door een plotselinge hoosbui. Het is druk met bekenden op de rustplaats. De soto smaakt erg lekker en gaat er goed in. Het is gezellig en we blijven hangen. Pelan2 saja… Rustig aan, alle tijd. De ene bekende vertrekt, een andere bekende komt binnen. “Nog 5 minuten!” Johnny steekt zijn hand op met 5 vingers gestrekt.

Foto: Huib Akihary

Boss Johnny
We lopen gezamenlijk naar Lent. Gelukkig hebben we alle drie hetzelfde looptempo van gemiddeld 5,5 kilometer per uur, wat prettig is. Er is er altijd wel één die het tempo aangeeft. Johnny is de meest ervaren Vierdaagse-loper (26 keer) en kent de route als geen ander. Hij noteert altijd hoe laat we vertrekken, weet de beste plekken waar we kunnen stoppen en houdt de tijd bij hoe lang we pauzeren. Ondertussen houdt hij ook bij waar vrienden lopen. Wel relaxed zo. We finishen op de eerste dag ruim op tijd op de Wedren in Nijmegen. Ik heb wat pijnlijke voeten maar dat is niet gek want ik heb – volgens goed Moluks gebruik – nauwelijks getraind.

Foto: Huib Akihary

Hitte
Het was erg warm op de derde dag tijdens het lopen in Groesbeek en de Zevenheuvelen. Zo warm en benauwd dat de Vierdaagse organisatie besloot om op vrijdag alle routes met 10 kilometer in te korten. Op de laatste dag liepen we dus maar 20 kilometer en een ingekorte route door schaduwrijk bos om bij Malden op de oude route te komen naar de Via Gladiola in Nijmegen. Het voelde aan als een trainingsrondje. Op het smalle bospad raakten we in de meute elkaar uit het oog. Maar geen nood – ik kon gezellig aansluiten bij Hans Ririhena en Eddy Lesimanuaja.

Foto: Hans Ririhena

Onze hoffotograaf
De intocht in Nijmegen is elk jaar weer grandioos. Wat een mensenmassa langs de kant. Voorzien van gladiolen en wat sopi onderweg aangeboden naderen we de finish. Langs de hoofdtribunes met de bobos, rechtsaf de Oranjesingel op. Daar staat elk jaar halverwege links Ating Manuputty uit Vught die alle Molukse lopers vastlegt. Dit jaar zijn het er heel veel die finishen, meer dan honderd. Een hele klus om alle namen te achterhalen… toch maar serieus na gaan denken over een expositie over het wandelen door Molukkers i.h.b. de Vierdaagse.

Hans Ririhena uit Elst, Eddy Lesimanuaja uit Hoogeveen, Huib Akihary uit Rotterdam. Foto: Ating Manuputty

Finish
Na de finish haal je je medaille op of speldje met een nummer wat aangeeft hoeveel kruisjes je hebt. Ik mijn 8e, Isaac zijn 17e, Johnny zijn 27e, Hans zijn 31e en Noes zijn 39e!

Volgend jaar weer!

Museum Maluku maakt zelf tentoonstellingen die te zien zijn in Museum Sophiahof in Den Haag. Zo was in 2022 de opening van de semi-permanente expositie Ons Land – Dekolonisatie, generaties, verhalen die in samenwerking met het Indisch Herinneringscentrum tot stand is gekomen. Eerder maakte Museum Maluku een serie van 7 kunsttentoonstellingen onder de naam IKAT. Vorig jaar volgden de wisselexposities Afgestoft en Uitgepakt!

Mobiele exposities
Maar Museum Maluku heeft ook kleinere, mobiele exposities die op verzoek in bruikleen voor korte of langere tijd gegeven worden. Het zijn bijvoorbeeld de 10 banners over Pattimura, of het plaatmateriaal van Mari Lihat en Tijdelijk Verblijf die het verhaal over Molukkers in Nederland vertellen aan de hand van thema’s zoals de Molukken, onafhankelijkheid, RMS, overtocht, woonoordperiode, woonwijk, radicalisering en emancipatie. In 2023 was Tijdelijk Verblijf met wat objecten uit de collectie een aantal maanden te zien in Deventer bij de stichting Masohi. Op dit moment is Tijdelijk Verblijf tot begin juni in bruikleen bij Politie Nederland in Utrecht.
Bij de laatste expositie Uitgepakt! waren meer dan 250 objecten uit de eigen collectie te zien. Dat bleek een voltreffer. Museum Maluku kreeg naar aanleiding van deze expositie veel bruikleenaanvragen uit het land: Groningen, Breda, Lunteren, Waalwijk en Nistelrode.

60 jaar woonwijk Waalwijk
2024 is een herdenkingsjaar voor de Molukse gemeenschap in Waalwijk. Het is het jaar waarin de gemeenschap wil terugkijken op precies 60 jaar verblijf van Molukkers in Waalwijk. “Het herdenken willen we graag doen met zowel Molukkers als niet-Molukkers,” zegt initiatiefnemer Usman Santi. Onderdeel zal zijn een expositie die de Molukse gemeenschap samen met de gemeente Waalwijk en met hulp van Museum Maluku zal samenstellen. De inbreng van Museum Maluku is naast het geven van museaal advies ook het in bruikleen geven van objecten uit de collectie die de geschiedenis van de Molukse gemeenschap in Waalwijk illustreren.

Sejarah Nistelrode
Onder de titel Sejarah (geschiedenis) wordt op zaterdag 11 mei in Bibliotheek Nistelrode een tentoonstelling geopend over de geschiedenis van de Zuidoost-Molukse gemeenschap in Nistelrode. Hun verhaal wordt aan de hand van tijdsvakken in woord en beeld verteld, van 1940 tot nu. Pascal Amukwaman van de organisatie vertelt: “De Zuidoost-Molukse gemeenschap in Nistelrode en de Noord Oost Brabantse Bibliotheken (NOBB) hebben de handen ineengeslagen om een tentoonstelling te maken over Zuidoost-Molukkers. Er zal onder meer een maquette te zien zijn van woonoord Donzel waar 70 Molukse gezinnen hebben gewoond. Ook zal een nagebouwde barakkamer van het woonoord te zien zijn.” Voor de aankleding van de barak zal het Museum Maluku een 30-tal objecten in bruikleen geven. De expo zal tot en met vrijdag 12 juli te bezichtigen zijn tijdens de openingsuren van de Bibliotheek aan de Parkstraat in Nistelrode.

Museum Maluku opende dit jaar met de expositie Afgestoft: Membuka tambo lama. Een tiental objecten uit de eigen collectie waren toen te zien. Er is dit jaar hard gewerkt met het uitpakken van de eigen collectie en dat willen we nu laten zien. Museum Maluku toont tot eind januari 2024 ruim 200 objecten in de nieuwe tentoonstelling Uitgepakt: Van kist naar kast. Conservator Huib Akihary praat je bij over het proces en wat je kunt verwachten. 

MUSEUMCOLLECTIE

Museum Maluku heeft zich dit jaar volledig gericht op de ontsluiting van de eigen museale collectie die jarenlang in de opslag heeft gelegen. Die ontsluiting werd mogelijk omdat we tijdelijk een depotruimte vonden en konden huren in het Museumdepot van de gemeente Rotterdam. Vele objecten zijn uitgepakt, schoongemaakt, de fysieke staat bekeken en geregistreerd. Ook is begonnen met het opnieuw waarderen van de collectie. Wat zijn de aandachtsgebieden en thema’s van de collectie. Welke objecten behoren volgens die richtlijnen tot de kerncollectie en welke niet? Wat zijn onze topstukken? Wat willen we bewaren en wat moeten we gaan afstoten? Een hele klus is het waar de conservatoren en vrijwilligers de komende twee jaren nog hun handen vol aan hebben.

INTERNE VERHUIZING

Is het uitpakken van de collectie al heel veel werk, vóór 31 december 2023 moet de collectie ook nog eens intern verhuizen naar een andere en kleinere ruimte in het gemeentelijk Museumdepot. Grote objecten zoals kasten, tafels, stoelen uit de woonoordperiode en de vele legerkisten en koffers van de Molukse ex-KNIL militairen kunnen niet mee naar het kleinere depot. De oplossing waar deze ruimtevreters te stallen was snel gevonden. Tijdelijke opzending (!) naar Sophiahof om ze tentoon te stellen. En daarmee was het concept geboren en de basis gelegd voor de nieuwe wisselexpositie.

UITGEPAKT: VAN KIST NAAR KAST

Deze tentoonstelling belicht een bijzonder stuk geschiedenis van de aankomst van grote groepen Molukkers in Nederland in 1951 en hun eerste jaren van verblijf in barakkenkampen. Met ‘Uitgepakt’ toont Museum Maluku meer dan 200 objecten uit haar kerncollectie gerelateerd aan de aankomst en de eerste jaren van verblijf in de Molukse woonoorden. Van kist tot kast, van een kruidnagelbootje tot een bijbel, van een bakelieten lichtschakelaar tot een fluit, van een legeronderbroek tot een radio. Alle objecten zijn schenkingen uit de Molukse gemeenschap.

LEGERKIST EN NAMEN

Vijftig legerkisten en koffers die de Molukse ex-KNIL militairen en hun familie in 1951 meenamen naar Nederland vormen het eerste deel van de expositie. Op deze kisten en koffers prijken namen en legernummers. Ze waren eigendom van echte mensen, van families, vaders, moeders en kinderen. 3.500 familienamen in totaal 12.500 mensen.

De namen op de koffers worden ondersteund door de audio-installatie Currents van de jonge Molukse kunstenaar en onderzoeker Finn Maätita. Hij nodigt een ieder met Molukse roots uit om hun familienaam uit te spreken en met hem te delen. De tot nu verzamelde, uitgesproken namen zijn nu te horen en vormen een prachtige aanvulling op de opstelling met koffers en legerkisten.

Stel je voor, legerkisten en hutkoffers die zwijgen over onvoltooide reizen en een verlangen naar een thuis dat verloren ging. Hier is het verhaal in een notendop: Moluks en KNIL-militair zijn in de kolonie Nederlands-Indië. Pas in het jaar 1949 komt de erkenning van de onafhankelijkheid van Indonesië door Nederland. In juli 1950 wordt het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger opgeheven, en demobilisatie volgt. Molukse KNIL-militairen belanden in legerkampen op Java, verhinderd om terug te keren naar hun Molukse thuis uit vrees dat ze zouden strijden voor een Vrije Republiek der Zuid-Molukken. Een impasse ontstaat, en ze worden naar Nederland getransporteerd, slechts tijdelijk, in afwachting van een definitieve terugkeer naar de Molukken.

BARAKKAMER

Molukkers werden in 1951 na aankomst in Nederland gehuisvest in barakkenkampen. In de tweede zaal is een barakkamer en gang nagebouwd en ingericht met authentiek meubilair, huisraad, kleding en persoonlijke spullen uit de eerste jaren van bewoning.

Deze barakkamer is daarom een venster naar de jaren 1951-1956. Zo symboliseert het gordijn de scheiding van leefruimte in een barakkamer. Het herinnert eraan dat elke familie in het begin slechts één kamer kreeg toegewezen. Daarin werd geleefd, geslapen en gegeten. Van overheidswege werd gezorgd voor een complete inventaris en eten uit een centrale keuken. Deze nagebouwde barakgang en woonkamer vertellen het verhaal van saamhorigheid, van doorzettingsvermogen, gemeenschapszin, veerkracht en verzet.

MOLUKS ERFGOED

Elk object in de tentoonstelling kent een persoonlijke geschiedenis en is geschonken aan Museum Maluku. De objecten en verhalen vormen samen het Molukse erfgoed. Ze zijn een gemeenschappelijke herinnering die de kracht van samen delen en behouden illustreert.

Conservator 
Huib Akihary

Op 29 April berichtte onze hoofd collecties Huib Akihary onder de titel ‘Cold turkey in het depot’ over het invriezen op -20 °C van één van de paradijsvogels uit onze museumcollectie. Hoe dat is verlopen en wat er verder gaande is in het museumdepot lees je in dit blog. 

Ik zou je nog vertellen hoe het onze paradijsvogel is vergaan die eind mei in de vrieskist op –20 °C is gelegd. We deden dat omdat er sporen van organismen in de verentooi waren gevonden. Door in te vriezen sterven de aanwezige insecten of ander ongedierte af. De vogel werd luchtdicht verpakt in plastic om ze te beschermen tegen uitdroging en condensatie. Na ongeveer 2 weken verblijf in de vrieskou kon de paradijsvogel ingepakt langzaam ontdooien.  

Inspectie en schoonmaken 

Na de vriesbehandeling volgt het schoonmaken. Veel vuil en sporen van organismen waren te zien in de verentooi. Het schoonmaken gebeurt met een klein zacht penseel waarmee de kop, veren en snavel zachtjes worden afgeveegd. Drie dode insecten kwamen uit de veren. Vervolgens is met een speciale museumstofzuiger waarmee je de zuigkracht tot een minimum kunt doseren de vogel voorzichtig vrijgemaakt van vuil, afgestorven organismes en insecten. 

De paradijsvogel is nu weer schoon en gelabeld met een objectnummer. Gefixeerd op een inerte kunststof plaat ligt ze nu op haar vaste standplaats in het depot. Wat rest is nog de administratie: standplaats en de conserveringsbehandeling worden genoteerd in ons collectieregistratiesysteem.  

Registratie 

Zoals eerder vermeld is Museum Maluku overgestapt naar Atlantis, een actueel en veel gebruikt collectieregistratiesysteem. Gegevens opgeslagen in ons oude systeem Adlib zijn inmiddels overgezet naar dit nieuwe collectieregistratiesysteem. Op dit moment worden de basisgegevens of meta-data van de objecten gecheckt, gecorrigeerd en zo nodig aangevuld. Het museum is erop gericht dat alle objecten minimaal een objectnummer, een beschrijving, verwervingsgegevens en een standplaats hebben. Het museum volgt daarin de richtlijnen voorgeschreven in de museumwereld. Data zoals maker, datering, afmetingen en materiaal zullen indien nodig later aangevuld worden.  

Rechterhand Reïnda 

We hebben in juli afscheid moeten nemen van onze zeer gewaardeerde junior conservator Reïnda Hully. Reïnda heeft een promotieplaats (assistent in opleiding) aangeboden gekregen in de muziekwetenschap aan de Universiteit van Utrecht. Die kans mocht hij als afgestudeerd academicus en muziekliefhebber natuurlijk niet afslaan. Begonnen in 2020 als stagiaire is Reïnda daarna intern opgeleid tot junior conservator. In die functie heeft hij hard moeten studeren om de vele facetten van conservering en collectiebeheer zich eigen te maken. Daarnaast heeft hij in de afgelopen 3 jaar de vele aanvragen voor beeldmateriaal uit de collectie afgehandeld maar ook de verhuizing van de collectie uit de opslag naar het museumdepot uitstekend begeleid en administratief via Atlantis nauwkeurig vastgelegd. Dank voor je grote inzet en toewijding Reïnda. We wensen je heel veel succes met je nieuwe uitdaging. 

Nieuwe medewerkers 

Inmiddels hebben we 3 nieuwe medewerkers gevonden die de vele taken binnen het collectiebeheer gaan invullen. Louise Abbas zal mee gaan helpen met de registratie van de museumobjecten en het onderzoek ernaar. Zij heeft in België de opleiding tot conservator met succes afgerond. Esther de Graaf is visueel antropologe en zal zich met name bezighouden met de foto en filmcollectie. Yanise Zijlstra heeft culturele antropologie gestudeerd in Utrecht en is afgestudeerd in Wageningen. Zij zal zich m.n. richten op de collectie audio en interviews. 

Kleiner depot 

Museum Maluku huurt tot ultimo 31 december 2023 een grote depotruimte op de 3e etage in het Gemeentelijke Musea Museum Depot te Rotterdam. Na die datum moet dit depot leeg opgeleverd worden zoals is afgesproken met de verhuurder, het Maritiem Museum Rotterdam. De collectie zal verhuizen naar een kleiner depot op 1 hoog dat aan ons beschikbaar is gesteld door het Museum van Wereldculturen. In september zullen we dit depot met stellingen inrichten. In de maanden daarna zal de collectie in fasen verhuizen. Daarbij zullen keuzes gemaakt moeten worden wat wel en wat niet naar dit depot gaat, wat wel geconditioneerd opgeslagen moet worden en wat niet, wat het Museum Maluku wel wil behouden en wat we gaan ontzamelen d.w.z. afstoten.  

Maar daarover meer volgende maand. 

Huib Akihary 
Hoofd collecties 

collectie

Lees meer

Al vele jaren lopen Molukkers mee op de Nijmeegse Vierdaagse. Dit jaar op de 105e editie liepen er ongeveer 80 wandelaars mee. Man en vrouw, jong en oud, getraind en ongetraind, voor een eerste keer of voor de tigste keer, met RMS-vlag of zonder. Conservator Huib Akihary doet verslag. 

Derde week van juli de 4Daagse van Nijmegen lopen! Het staat sinds 2013 rood omcirkeld in mijn agenda met uitroepteken. Die derde week in juli is heilig. Wat er ook gebeurt, ik zal en moet meedoen. En ik ben niet de enige. 47.000 deelnemers telt de 4Daagse en ze komen uit alle windstreken. Van dinsdag tot en met vrijdag wandel je afhankelijk van je leeftijd vier dagen 30km, 40km of 50km. Loop je de 4Daagse uit dan krijg je het felbegeerde 4Daagse kruisje.  

30km 

Ik loop met Isaac Pattikawa uit Zutphen, Johnny Gaspersz uit Nijmegen en Olivia Wardenaar uit Den Haag. Senioren zijn we, allen de 60 ruim gepasseerd en we lopen lekker de 30km. De 50 en 40 laten we graag over aan de jongere garde. Isaac en Olivia lopen hem voor de 15e keer en Johnny voor de 26e keer (!). Ik ben een rookie met mijn 8e deelname. De 30 km heeft zo zijn voordelen. Vanwege de kortere af te leggen afstand start je ook later. Niet om 4 uur in de ochtend zoals bij de 50Km, maar heel relaxed pas tussen 7:45 en 8 uur. Je kunt lekker uitslapen dus en zonder stress starten.  

Dag van Elst 

De Vierdaagse voert langs enkele wijken waar Molukkers wonen. Elst, Bemmel, Hatert, Gennep en Cuijk. Het zijn elk jaar weer welkome rustpunten en stops om de benen even te strekken. De eigen bangsa staat er klaar met thee, koffie, kue2, pisang goreng of zelfs soto ajam. In Elst worden de lopers gastvrij ontvangen bij de familie Peilouw. Terwijl ik geniet van de soto komt Noes Peilouw, zelf 33x de 4daagse gelopen, naar me toe met de vraag of Museum Maluku niet een tentoonstelling wil maken over Elst en de 4Daagse. “We hebben veel materiaal en heel veel Molukse lopers komen uit Elst”, zegt Noes. Ik vind een tentoonstelling over Molukkers en de 4Daagse wel een bijzonder aardig idee en beloof Noes erop terug te komen. Ik voeg me weer bij mijn loopmaatjes die net een kort bezoekje hebben gebracht aan het kerkhof in Elst waar de zus van Isaac begraven ligt. 

Collectie Pasanea 

Op weg naar Bemmel bedenk ik naar aanleiding van de vraag van Noes dat Museum Maluku zelf een aantal foto’s in de collectie heeft uit 1972 over Molukse deelnemers aan de 4Daagse gemaakt door Paul of Mary Pasanea. Een foto toont Molukse lopers bij het woonoord Snodenhoek in Elst. Een expositie over Molukkers en de 4Daagse zou een mooi onderwerp zijn. Maar dan breder getrokken, niet alleen Elst maar ook met input van de andere wijken en in de tijd terug. Wie waren de eersten die de 4Daagse hebben gelopen, wat zijn de verhalen?  

Bung Dirk 

Veel mooie verhalen zou je van de vele Molukse lopers kunnen horen die in Bemmel even stoppen. Ik zie veel leden van de Molukse wandelgroep Kawan2 Djalan, oud-voorzitter van het Museum Usman Santi, vriend Tjikkus Salakory uit Elst om er een paar bij naam te noemen. Lopers die al vele jaren meelopen. Maar één springt er werkelijk uit: Bung Dirk Sinay uit Doesburg. 76 jaar. De nestor onder de lopers. Op zijn dooie gemak loopt ie de 30Km. “Ik doe dit jaar voor de 21e keer mee. Maar ik heb weinig getraind en heb een enkelblessure opgelopen met voetballen. Ik loop daarom maar de 30Km.” 

Bongso 

Vrijdag gaat mijn wekker om kwart voor zes. Ik kijk even op de 4Daagse app en zie dat verschillende lopers van de 50km al bijna 10km hebben gelopen op weg naar Grave en Cuijk. Ze zijn gestart om vier uur. Ik moet glimlachen wetende dat je om 10 uur in Cuijk moet zijn om de grote meute van de 40 en 30 voor te kunnen zijn op de Via Gladiola. Die meute daartoe behoor ik, samen met Isaac, Johnny en Olivia. In Overasselt steken we na een lekkere lunch nog een paar kaarsjes aan in de katholieke kerk op de goede afloop. Op de dijk naar Heumen komen we erachter dat de mannen van ons groepje van 1957 zijn. Isaac van februari, Johnny van oktober en ik van november. “Je bent onze bongso, de jongste!” roept Johnny. Ik vind het een eretitel: Bongso op de 4Daagse. De laatste kilometers naar de finish zijn één groot feest. Nadat we op de plaat gezet zijn door Ating Manuputty uit Vught, die alle Molukse lopers fotografeert, passeren we om half vier voldaan en blij de eindstreep. Even later finisht ook bung Dirk Sinay. Zijn 21e kruisje heeft hij binnen. 

Volgend jaar weer! 
Hoofdconservator
Huib Akihary

P.S. Bijna alle Molukse lopers hebben hun kruisje gehaald.  

11 juni 1977. De Punt. Even voor vijf uur in de ochtend. 60 personen zitten in de trein: 9 Molukse actievoerders en 51 reizigers. De stilte van de vroege zaterdagochtend wordt plotseling wreed verstoord. 6 starfighters van de Koninklijke Luchtmacht vliegen met bulderend geluid rakelings over de trein. Een spervuur van kogels. De Bijzondere Bijstandseenheid (BBE) begint met de beschieting. Mariniers bestormen de trein. Na 19 dagen besluit de Nederlandse regering in te grijpen en met geweld een einde te maken aan de treinkaping. Die was eerder op 23 mei begonnen toen 9 Molukse actievoerders de intercity van Assen naar Groningen kaapten ter hoogte van het dorpje De Punt. Bij de beëindiging van de treinkaping komen 8 personen om het leven waarvan 6 Molukse actievoerders. 

Museum Maluku staat vandaag stil bij de gebeurtenissen van 11 juni 1977 met het tonen van een aantal objecten uit de eigen museale collectie en van twee objecten die nu te zien zijn bij collega musea. 

Koffiekan 

Museum Maluku heeft in de collectie een ronde oranje hardplastic koffiekan met witte schroefdop. De koffiekan van 30cm hoog en diameter van 16cm heeft drie inslaggaten. Twee links van een groot etiket en een aan de achterkant rechts. Op het etiket staat met grote blokletters geschreven: Treinstel 747 – 11 juni 1977 ,,De Punt” en eronder de naam T.S. J.C.J. Hoogenboom. Onderaan het etiket staat gedrukt Compagnie Internationale des Wagons-Lits et du Tourisme. Deze koffiekan met kogelgaten is in de trein teruggevonden en geschonken aan het museum. Onduidelijk is echter hoe deze koffiekan in de trein is gekomen. J.C.H. Hoogenboom was hoogstwaarschijnlijk de eigenaar van de koffiekan. Was hij werkzaam bij de NS? Was hij de machinist of was hij de treinconducteur die eerder zijn vrijgelaten en de koffiekan moest achterlaten?  

Kogelgaten in raamkozijn 

Sinds 2000 heeft het museum een kogel en een stukje metalen profiel van het treinkozijn van treinstel 747. In het profiel zijn duidelijk twee kogelgaten te zien veroorzaakt door hetzelfde kaliber kogel waarvan het museum ook een exemplaar heeft. Beide objecten zijn geschonken door een particulier. 

Koersbord 

De expositie Menyala, de buitengewone geschiedenis van d Molukkers in Drenthe die tot en met 1 oktober in het Drents Museum in Assen te zien is, toont ook een object met kogelgaten als stille getuige van de beschieting en bestorming van de trein bij De Punt. Het is een zogenaamd koersbord van de intercity Assen-Groningen dat bij de kop van de trein was gemonteerd. Een koersbord gaf vroeger aan van waar naar waar de trein reed. Het koersbord is van metaal, blauw geschilderd met in geel de opdruk Groningen. Het koersbord is een bruikleen van het Mariniersmuseum in Rotterdam. 

RMS-vlag 

Het Mariniersmuseum in Rotterdam is ook in bezit van de RMS-vlag die gewapperd heeft op de kop van de trein. De vlag is gemaakt van aan elkaar gemaakte handdoeken in de kleuren blauw, wit, groen en rood. De vlag en vlaggenstok is evenals het koersbord na de bestorming van de trein meegenomen door de mariniers en via Defensie terechtgekomen bij het Mariniersmuseum in Rotterdam. De vlag wordt daar al enkele jaren tentoongesteld om het verhaal van de bestorming van de trein vanuit het perspectief van de mariniers te vertellen. Nieuw en bijzonder is dat het Mariniersmuseum de presentatie van de vlag vernieuwd heeft en ook het Molukse perspectief nu toont en laat horen. Museum Maluku heeft daarin geadviseerd.  

Defensie claimt eigenaar te zijn van de RMS-vlag die door Mariniers als buit is meegenomen. Van Molukse zijde wordt de vlag teruggeëist. Getouwtrek om het eigendomsrecht en mogelijk zelfs langdurige rechtszaken in het verschiet is pijnlijk en frustrerend voor alle partijen. Museum Maluku heeft daarom ook voorgesteld om de RMS-vlag te zien als een museaal object en de strijdvraag om het eigendomsrecht om te zetten naar een gemeenschappelijk beheer door zowel het Mariniersmuseum als Museum Maluku. Hoewel de directie van het Mariniersmuseum hier positief tegenover staat, ligt ons voorstel nog te gevoelig op bestuurlijk en departementaal niveau.

Ons Land 

Tot slot zijn in de semipermanente expositie ONS LAND – dekolonisatie, generaties, verhalen die door Museum Maluku i.s.m. het Indisch Herinneringscentrum is gemaakt, ook beelden te zien en te horen van de trein bij de Punt. Geluid van de starfighters, beelden van de trein met de RMS-vlag en een portret van Junus Ririmasse, één van de actievoerders van de Punt, die op 9 september 2021 overleed. 

Hoofdconservator
Huib Akihary 

Laatste berichten

“Cold turkey”, dacht ik toen de paradijsvogel uit onze museumcollectie op -20 °C de diepvriezer inging voor twee weken. Waar gaat dit over zul je nu zeker denken. Invriezen daar gaat het over, een specifieke behandeling die toegepast wordt in de conservering van museumobjecten. Museum Maluku is volop bezig met de zorg en het beheer van de collectie. Eerder in januari berichtte ik dat de collectie vanuit de opslag in Alblasserdam naar onze twee nieuwe depots in Rotterdam gebracht zou worden. Dat was het moment dat het museum zou beginnen met het uitpakken en afstoffen van de collectie. Hier volgt een kort verslag hoe dat gegaan is. 

Zuurstofvrije behandeling 

Katoenen kleding, houten beeldjes, vlechtwerk en opgezette beesten bestaan uit organisch materiaal wat kwetsbaar is voor vocht, stof en groei van micro-organismen en schimmels. Bij een eerste check van de collectie in de opslag van Alblasserdam (vorig jaar) zagen we bij enkele objecten schimmel, sporen en insectenlarven. Een reden om de hele collectie, bestaande uit organisch materiaal, te laten behandelen door ze eenvoudigweg een aantal weken op te bergen in een zuurstofvrije kamer. Zonder zuurstof sterft immers alles af.  

Drents Museum Assen 

Het depot van het Drents Museum in Assen heeft een zuurstofvrije opslagruimte in haar depot en was zo welwillend Museum Maluku te helpen. Medio maart is ongeveer 20 kuub organisch materiaal naar Assen gebracht. Op 24 april 2023 waren de 5 weken van behandeling voorbij en kwamen de behandelde objecten naar ons museumdepot in Rotterdam. Voordat ze echter het museumdepot in kunnen, moeten de objecten volgens de geldende procedures van het gemeentelijk museumdepot eerst worden gecheckt in een quarantaineruimte. 

In een tent 

Het volume van de collectie van het Museum Maluku is dusdanig groot dat deze niet past in de reguliere quarantaineruimte van het museumdepot. Een tijdelijke grotere quarantaineruimte is daarom opgezet. In een af te sluiten tent van 4×6 meter worden de objecten uitgepakt, nagekeken en afgestoft. Dat afstoffen gebeurt met kwastje en een stofzuiger met zogenaamd HEPA-filter die alle stofpartikels en micro-organismen filtert zodat de depotruimte niet besmet wordt. Vervolgens worden de verpakkingsdozen ook uitgezogen en behandeld. De objecten worden dan weer in schoon zuurvrij papier ingepakt en in de schoongemaakte dozen teruggeplaatst. De objecten kunnen daarna het depot in. In het depot wordt de standplaats aan het object gekoppeld en geregistreerd. Zo weten we wat waar staat. 

Container en kisten uit Alblasserdam 

Het deel van de collectie bestaande uit anorganische materialen zoals metaal, glas en dergelijke zijn inmiddels ook overgebracht naar het museumdepot. 3 grote kisten van 2,5×2,5×2,5 meter en een container met een lengte van 12 meter. Ook deze objecten worden in de quarantaineruimte uitgepakt en schoongemaakt. In totaal gaat het hier om ongeveer 70 kuub. 

Advies uit Dendermonde 

Maandag 24 april 2023 kregen we ook bezoek van twee conserveringsprofessionals uit Dendermonde België die ons adviseerden in het hergebruik van de verpakkingsdozen en de preventieve behandeling van onze depotruimte. Ze toonden een organisch schoonmaakmiddel waarvan de reinigende werking gebaseerd is op een ecologisch systeem waarin de goede bacteriën de slechte bacteriën aanvallen en verdelgen. Zo ontstaat een schoon microklimaat. Verneveling van de dozen met goede bacteriën reinigt de dozen en voorkomt kruisbesmetting van bijvoorbeeld schimmels. Verneveling van de depotruimte reinigt de lucht van mogelijk aanwezige schadelijke stoffen.  

Invriezen 

De conserveringsprofessionals hebben ook meegekeken bij het uitpakken van enkele objecten. Zeer geïnteresseerd waar ze naar de exotische materialen zoals zeewier (akar bahar), koraal, een anklung (van bamboe) en een paradijsvogel. Op een enkel object vonden we uitslag van mineralen (zouten) en op andere sporen van schimmel. Maar omdat die objecten uit de zuurstofbehandeling komen is alleen schoonmaken voldoende. In de veren van de paradijsvogel die niet mee was gegaan naar Assen vonden we wat sporen van organismen. Het advies: invriezen! 

Invriezen wordt toegepast om schadelijke insecten te bestrijden in met name historisch textiel of natuurhistorische collecties. Het voorkomt ook het ontkiemen van schimmels. De paradijsvogel is liggend op een stuk karton luchtdicht verpakt in plastic om het zo te beschermen tegen uitdroging en condensatie. Vervolgens is de vogel de vrieskist ingegaan op -20 °C. De aanwezige insecten of ongedierte sterven af door de temperatuurschok. 

Na ongeveer 2 weken wordt deze diepgevroren vogel uit de vrieskist gehaald. Hij moet nog minimaal 1 dag in het plastic blijven om te acclimatiseren en om condens te voorkomen. Eenmaal afgestoft en opgedoft kan hij het depot in. We zullen een mooi plekje voor hem zoeken. 

Een volgende keer meer over deze paradijsvogel. 

Hoofdconservator
Huib Akihary

Zorg voor ons Moluks erfgoed

Het uitpakken, bekijken, schoonmaken en beschrijven van de museumcollectie is een enorme klus. Museum Maluku zoekt daarom nog vrijwilligers die actief willen participeren in het zorgen voor het Moluks erfgoed en willen helpen met werkzaamheden ten behoeve van collectiebehoud en -beheer. Interesse en of vragen? Stuur dan een mailtje naar collectie@museum-maluku.nl. Elke hulp, groot of klein, is zeer welkom. 

Lees meer

De museumcollectie

Lees meer