De brede collectie van het Museum Maluku is vanaf de oprichting van het museum in 1986 gevormd door schenkingen. Instellingen en particulieren uit met name de Molukse gemeenschap schonken objecten of hun archieven aan het museum. In het verleden was het museum blij met elke schenking groot of klein. De komende jaren zullen wij wat programmering betreft onze aandacht richten op een viertal onderwerpen: levende inheemse cultuur, kolonisatieperiode en dekolonisatie, Molukkers in Nederland en kunst. De collectievorming zal zich daar ook naar voegen. In de afgelopen maanden hebben wij mooie schenkingen gekregen. Ik wil er drie noemen.

Nalatenschap dr. J.P. Nikijuluw

Van mevrouw Sarah-Joan Deetman Westerhuis uit Alkmaar ontvingen wij een poster van J.A. Manusama en objecten en foto’s uit de nalatenschap van dr. Jozef Pieter Nikijuluw, verzameld door haar man Huib Deetman die een neef is van Nikijuluw.

Dr. J.P. Nikijuluw, geboren in 1898 in Ullath op Saparua kreeg zijn medische opleiding aan de Nederlandsch-Indische Artsen School (NIAS) in Surabaya. In 1925 studeerde hij daar af. In de jaren 1934-1936 verbleef Nikijuluw met verlof in Nederland en greep de kans aan om het Nederlandse artsendiploma te behalen aan de Universiteit van Leiden. Via een opleiding tot gynaecoloog in Wenen ging Nikijuluw in 1937 terug naar Indië om te werken als gouvernementsarts. Op 1 december 1946 werd hij benoemd tot controlerend geneesheer bij de Gemeentelijke Geneeskundige Dienst in Rotterdam. Gemeentearts Nikijuluw is bekend geworden als vertegenwoordiger van de RMS-regering in Nederland. Op 27 april 1950, twee dagen na de proclamatie, benoemde de RMS-regering J.P. Nikijuluw als algemeen vertegenwoordiger in het buitenland. Voor zijn werkzaamheden richtte hij het Bureau Zuid-Molukken (BZM) op aan de Bazaarstraat in den Haag, op steenworpafstand van Museum Sophiahof waar wij nu zitten.

De nalatenschap bevat boeken, dia’s, een album met foto’s van de familie. Bijzonder is ook de zwarte hoge hoed en vest, mogelijk daterend uit zijn tijd in Wenen.

Foto: Dr. J.P. Nikijuluw zittend achter zijn bureau met RMS-vlag. Mogelijk is de locatie het Bureau Zuid-Molukken aan de Bazaarstraat in Den Haag. Datering juli 1950

Nalatenschap Wies van Groningen (1929-2022)

Op 30 december 2022 overleed Wies van Groningen in haar woonplaats Utrecht op de leeftijd van 93 jaar. Wies is vanaf de beginjaren ’90 vrijwilliger geweest bij het Moluks Historisch Museum in Utrecht. Op latere leeftijd is zij boeken gaan schrijven. O.a. ‘Clara Hukom: verhalen van Blangkedjerèn’, ‘Mijn vader zat ook bij het KNIL’, ‘Holland ligt niet dicht bij de hemel’ wat zij samen schreef met Christien Hetharia, ook oud-vrijwilliger bij Museum Maluku. In 2021 publiceerde Wies van Groningen ‘vertellingen uit een koloniaal verleden’. Een aantal exemplaren van deze laatste publicatie met nog een doos vol boeken over de Molukkers en de Molukken is geschonken door dochter Saskia van Groningen. Met tussenkomst van het echtpaar dhr. Jack Lanting en mw. Lilian Domenie, Wies’ buren uit haar flat aan de Hartingstraat in Utrecht heeft het Museum Maluku de nalatenschap in dank mogen ontvangen.

Particulier archief van Ron Habiboe

De Molukse historicus drs. Ron Habiboe heeft zijn privé archief in februari 2023 aan het Museum Maluku geschonken. Het archief beslaat een kleine 7m archivalia en krantenknipsels uit Nederlandse kranten en kranten uit Ambon tot het jaar 2000. De dagbladen zijn door Habiboe geknipt op trefwoorden: Molukken, Moluks, Molukkers, Nederlands-Indië, Indisch, Indische Nederlanders, Indonesië en VOC. Een belangrijk onderdeel vormen de archivalia van Infodoc Maluku uit 1999-2003. Infodoc is door Habiboe opgericht en samen met historicus Wim Manuhutu verzamelde Infodoc Maluku al het nieuws over de burgeroorlog op de Molukken en diende zij als mediator van humanitaire hulp. Infodoc bevat o.a. een uitgebreid nieuwsoverzicht inclusief de internationale en Indonesiche media, artikelen, rapporten, correspondentie lezingen en projectvoorstellen Noodhulp en wederpbouw. Het particuliere archief van Habiboe wordt nu geïnventariseerd en beschreven door vrijwilliger Caro Matulessya, archivaris bij het Internationale Instituut Sociale Geschiedenis in Amsterdam. Een deel van Infodoc zal binnenkort meeliften in een digitaliseringsproject om digitaal gescand te worden.

Huib Akihary
Hoofd collecties & conservator

Collectie

Lees meer

Tentoonstellingen

Lees meer

In de afgelopen maanden zijn de conservatoren en het team van museummedewerkers druk bezig geweest met de verhuizing van de museumcollectie uit de twee opslaglocaties naar twee nieuwe depots. U leest het goed: twee nieuwe depots. Eerder hebben wij bericht dat wij een depot voor onze archiefcollectie aan het inrichten waren in Rotterdam. Eind november is ook de definitieve keuze gevallen voor het Museumdepot van de gemeente Rotterdam aan Metaalhof. Hier zal onze museumcollectie op een verantwoorde manier volgens strenge museale richtlijnen geborgen worden.

Metaalhof & museale bewaaromstandigheden

Museum Maluku heeft een ruimte in het gemeentelijk museumdepot van Rotterdam kunnen vinden na bemiddeling met het Nationaal Museum van Wereldculturen. Hieronder vallen verschillende musea zoals het Tropenmuseum in Amsterdam, Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden en het Wereldmuseum in Rotterdam. In dit museumdepot aan Metaalhof liggen collecties van verschillende Rotterdamse musea waaronder die van het Wereldmuseum. Museum Maluku krijgt met ingang van eind januari de beschikking over 2 ruimtes.

Een museaal depot stelt hoge eisen aan de bewaaromstandigheden van collecties die vaak uit uniek maar ook kwetsbaar materiaal bestaan. Elk museumobject, of het nu gaat om een schilderij, een kledingstuk, beeldhouwwerk of gebruiksvoorwerp, zal in tijd achteruitgaan wat betreft zijn of haar fysieke staat. De materialen waar het van gemaakt is zullen verouderen en verval tonen. Organische materialen zoals papier, hout, katoen en dierlijk of menselijk materiaal zijn erg kwetsbaar. Om het verval te vertragen dienen de bewaaromstandigheden zo optimaal mogelijk te zijn om storende invloeden van buiten die het verval veroorzaken af te remmen. Zo zijn er speciale eisen t.a.v. stof, licht, temperatuur, lucht en relatieve vochtigheid. Preventieve conservering noemen we dit in museumtaal.

Speciale eisen

Een museumdepot moet aan speciale eisen voldoen. Het depot moet schoon en stofvrij zijn. Schadelijke UV-stralen in licht moeten gefilterd worden om bijvoorbeeld verkleuring tegen te gaan. Lichtgevoelige materialen moeten verpakt of in een donkere ruimte opgeslagen worden. De temperatuur moet constant zijn maar niet te warm. Voor veel objecten is een temperatuur van 18 °C goed. Een vochtige ruimte is desastreus voor een collectie, want de kans op het ontstaan van schimmel en sporen is daarmee erg groot. Een luchtvochtigheid (relative humidity) van 55%, uitgedrukt in de waarde RH 55, is daarom vereist. De luchtcirculatie is goed zolang de afzuiging van lucht via een luchtinstallatie voorzien is van filters die bijvoorbeeld sporen van schimmels of andere micro-organismen kunnen tegenhouden. De lijst met eisen van bewaaromstandigheden is lang en specifiek en gerelateerd aan de materialen die bewaard moeten worden. Het museumdepot aan Metaalhof voldoet aan alle eisen. De museumcollectie van Museum Maluku zal hier veilig en verantwoord liggen.

Inspectie museumcollectie

De museumcollectie die nu nog opgeslagen ligt in Alblasserdam kan vanuit deze opslag niet rechtstreeks naar het geconditioneerde museumdepot verhuisd worden. Een eis is dat de collectie eerst gecheckt moet worden. Is de collectie schoon? Is de collectie niet aangetast door schimmel, insecten of andere micro-organismen door de jarenlange opslag? Afgelopen 30 november en 1 december heeft het museumteam samen met enkele ooms uit Capelle aan de IJssel een deel van de museale collectie geïnspecteerd. Circa 43 m3 aan dozen en objecten zijn nagekeken en uitgesplitst. De kwetsbare objecten, gemaakt van organisch materiaal zoals kleding en militaria, houten beeldjes, etnografica en opgezette beesten, zullen nader bekeken moeten worden. Bij slechts een enkel object zijn op het blote oog sporen van schimmel gedetecteerd. Deze objecten zullen bij externe specialisten nader beoordeeld en indien nodig behandeld worden. We noemen dit actieve conservering.

Verhuizing van collectie

Vanaf februari 2023 zal de museumcollectie gefaseerd naar Metaalhof verhuizen. Museum Maluku houdt museum in Museum Sophiahof in Den Haag met de vaste tentoonstelling Ons Land en de wisselexpositie Afgestoft: membuka tambo lama die t/m 10 april te zien is. Op de locatie Metaalhof zal de collectie door de conservatoren verder uitgepakt, bekeken en in het nieuwe registratiesysteem Atlantis ingevoerd worden. Op de Piekstraat zal ruim 300 m aan archief opnieuw verpakt en (een deel) klaargemaakt worden voor digitalisering. Museum Maluku krijgt daar hulp bij van twee professionals uit de archiefwereld: bung Chris Latumahina, gepensioneerd archief-inspecteur uit Tilburg en Caro Matulessya, archiefbeschrijver bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) in Amsterdam.

Zorg voor ons Moluks Erfgoed

Het uitpakken, bekijken, schoonmaken en beschrijven van de collectie is een enorme klus. Het museum zoekt daarom nog vrijwilligers die actief willen participeren in het zorgen voor het Moluks erfgoed en willen helpen met werkzaamheden ten behoeve van collectiebehoud en beheer. Interesse en of vragen? Stuur dan een mailtje naar collectie@museum-maluku.nl. Elke hulp, groot of klein, is zeer welkom.

Wordt vervolgd.

Huib Akihary
Hoofdconservator

Column: Pendelen tussen s10 en p23

Lees meer

Column: Daglicht na jaren

Lees meer

Het archeologieproject ‘Wyldemerck, samen zoeken naar barakken in de bossen’, waar oud-bewoners van het Molukse woonoord actief in participeren, heeft de Grote Archeologie Prijs van Nederland gewonnen. De feestelijke uitreiking van de prijs vond plaats op 20 oktober j.l. bij de Rijksdienst Cultureel Erfgoed in Amersfoort. De Wyldemerck was met 3 andere projecten genomineerd en behaalde bijna 1.800 van de ruim 4.000 door het publiek uitgebrachte stemmen.

Stichting Archeologie & Publiek

Stichting Archeologie & Publiek (SAP) reikt dit jaar voor de vijfde keer de Grote Archeologie Prijs uit. De Grote Archeologie Prijs wordt toegekend aan projecten die het beste inspelen op de presentatie van archeologie en het vertalen en verbeelden daarvan richting het publiek. Met deze prijs wil de stichting de initiatiefnemers een stimulans bieden om de verhalen over het verleden te vertellen en te koppelen aan het heden.

Het archeologieproject ‘Wyldemerck, samen zoeken naar barakken in de bossen’ trekt veel aandacht in archeologisch Nederland. Dit komt doordat oud-bewoners niet alleen actief participeren, maar ook zelf een antwoord zullen gaan formuleren op de vraag van eigenaar Staatsbosbeheer wat te doen met deze plek in de bossen bij het Friese Balk waar ooit het woonoord stond.

Museum Maluku is partner van het project. Vanaf begin dit jaar treedt het museum als host op voor de samenkomsten in Museum Sophiahof in Den Haag. In de komende maanden zullen de vondsten en resultaten geëvalueerd worden en zullen de deelnemers en oud-bewoners in januari 2023 met hun antwoorden en voorstellen komen.

Alle medewerkers en het bestuur van Museum Maluku feliciteren alle betrokkenen van het archeologieproject de Wyldemerck. In het bijzonder archeologen en initiatiefnemers Marjolijn Kok en Jobbe Wijnen van Moluks Erfgoed en alle oud-bewoners en deelnemers. We zien elkaar weer op zaterdag 5 november in Museum Sophiahof. Amato.

Huib Akihary
Conservator

Maju Mundur

check it out

Column: pendelen tussen S10 en P23

Lees meer

Na eerdere veldinspecties was het dan eindelijk zover: zondag 25 september konden de Molukse oud-bewoners van woonoord de Wyldemerck zelf archeologisch onderzoek doen naar hun voormalige woonplaats. Onder begeleiding van archeologen van Moluks Erfgoed en de Universiteit Groningen deden zij een 4 plekken opgravingen. Als samenwerkingspartner was ook Museum Maluku aanwezig: conservator Huib Akihary doet kort verslag. 

Oud-bewoners & archeologen op onderzoek

Afgelopen weekend hebben oud-bewoners van het Moluks Islamitisch woonoord de Wyldemerck begeleid door archeologen van Moluks Erfgoed en de Universiteit Groningen op een viertal plekken gegraven in dit voormalige woonoord nabij het Friese Balk. Deze 4 plekken, putten in archeologen jargon, waren de ingang van de moskee, de minaret, de kantinebarak en de school/wasbarak. Er is met heel veel enthousiasme en plezier door de Molukse oud-bewoners gegraven.

Er was veel aandacht voor dit bijzondere archeologieproject ‘Wyldemerck, samen zoeken naar barakken in de bossen’. Bijzonder omdat oud-bewoners daar actief in participeren en zelf een antwoord gaan formulen op de vraag van Staatsbosbeheer wat te doen met deze plek.

Verschillende nieuwskanalen, waaronder Dagblad Trouw, Omrop Fryslan, Radio Spangeburg en de Leeuwarder Courant waren gekomen voor opnames. Project Wyldemerck had zelfs het NOS-journaal gehaald op maandag 26 september. 

Samenwerkingspartner

Museum Maluku is partner in het project. Al vanaf begin dit jaar treedt het museum als gastheer/gastvrouw op voor de samenkomsten in museum Sophiahof in Den Haag. In de komende maanden zullen de vondsten en resultaten geëvalueerd worden. In januari 2023 zullen de oud-bewoners met hun antwoorden en voorstellen komen.

veldinspectie 11 juni 2022

Read more

Project Wyldemerck

Lees meer

Op zaterdag 11 juni reed een bus vol met oud-bewoners van woonoord de Wyldemerck vanuit Waalwijk, via Ridderkerk naar Friesland. Zij reisden af naar de plek in de bossen waar in de jaren 50 en 60 het woonoord lag, 4 km ten westen van het dorp Balk. Het doel van de dag was een veldinspectie. Conservator Huib Akihary was mee en doet een kort verslag. 

MuMa met oud-bewoners het bos in

Zaterdag 11 juni. Ik zit in een bus met oud-bewoners van kamp de Wyldemerck. Vanochtend heel vroeg is de bus vertrokken uit Waalwijk en via Ridderkerk rijden we langs het Friese dorp Balk op weg naar de plek waar vroeger het Islamitische woonoord de Wyldemerck lag. “Oh kijk daar de Luts liggen! Daar gingen we vaak naar toe. En daar woonde boer Poepjes”, wordt er geroepen. Er heerst een opgewonden stemming in de bus. Het voelt als een schoolreisje maar we gaan vandaag daadwerkelijk op onderzoek uit. Een echte veldinspectie doen.

Die veldinspectie houdt in dat oud-bewoners het Wyldemerck-bos in gaan. Bepakt met jalonstokken, piketpaaltjes, sporenkaartjes, pijlkaarten en een mobieltje, gaan ze op zoek naar sporen van het kamp. Op zoek naar hun eigen woonbarak, de speelplaats, de moskee en minaret of die boom waarin een naam gekerfd staat.

De resultaten en bevindingen van deze veldinspectie in woonoord de Wyldemerck werden een week later in Museum Sophiahof met de deelnemers besproken. Het terugvinden van de juiste locatie van de moskee vond men heel bijzonder en waardevol, evenals het weer voor het eerst terug zijn bij de plek van de eigen woonbarak na zoveel jaren. Opvallend was dat veel deelnemers het kamp klein vonden. In hun herinnering dachten ze dat het veel groter zou zijn.

Vraag Staatsbosbeheer

Het bos Wyldemerck is in eigendom van Staatsbosbeheer. Die koestert al jaren de wens om meer met de geschiedenis van het terrein te doen. Het is erfgoed, zo u wilt Moluks erfgoed vanwege de jarenlange Molukse bewoning. Wat is dat erfgoed? Hoe maken we dat erfgoed zichtbaar? Wat gaat we daar mee doen? Het antwoord moet komen vanuit de Molukse gemeenschap.

Dit leidde begin dit jaar tot de start van het archeologieproject ‘Wyldemerck, samen zoeken naar barakken in de bossen’. Bijzonder is dat in dit project samen met oud-bewoners en familie onderzoek gedaan wordt naar de Wyldmerck; naar de sporen, de verhalen en de betekenis van dit voormalig islamitische woonoord in de gemeente Fryske Marren. Museum Maluku is partner in dit project en treedt op als gastheer voor de bijeenkomsten in Museum Sophiahof.

Het museum is zeer blij met dit archeologieproject. Het stimuleert niet alleen mensen bezig te zijn met hun eigen geschiedenis en die vorm en inhoud te geven, maar oud-bewoners worden ook actief betrokken bij het project, nemen er fysiek deel aan en bepalen zelf de inhoud. Het moet resulteren in dat zij zelf een antwoord formuleren op de vraag van Staatsbosbeheer.

Zaterdag 2 juli volgt de bijeenkomst waarin uitleg wordt gegeven hoe onderzoek te doen naar digitale en geschreven en gedrukte bronnen. Wordt vervolgd…

Project Wyldemerck

Lees meer

Vodcast: Molukse jongeren in de 90’s

Lees meer