Groetjes uit Den Helder: Eerbetoon aan de Molukse maritieme geschiedenis

GESCHREVEN DOOR REDACTIE OP 30 MEI 2024. GEPOST IN NIEUWS

In Den Helder is op 21 maart 2024 een bijzonder monument onthuld dat de geschiedenis van de Molukse marinemensen eert. Het is het resultaat van jarenlange inspanningen van de werkgroep Bangsa Maluku, die de erfenis van hun voorouders levend wilden houden. Rob Picauly, een van de initiatiefnemers, vertelt ons meer over de reis naar de onthulling van het monument.

Bij de marine
In 1951 kwamen zo’n 12.500 Molukkers met de boot naar Nederland. De meesten van hen waren KNIL-militairen en hun gezinnen, maar een deel van hen werkte voor de Nederlandse Marine. Ze waren in de veronderstelling slechts tijdelijk naar Nederland te komen, maar bleven uiteindelijk tot aan hun pensioen bij de marine werken. Zo ook de vader van Rob Picauly. “Mijn ouders kwamen met het tweede schip, de Atlantis, in Nederland aan. Na aankomst werden de KNIL-militairen ondergebracht in kampen als Vught en Schattenberg, maar de marinemensen werden ondergebracht op plekken waar de marine zich bevond. Zo kwamen mijn ouders eerst in Klundert, daarna in Vlissingen en later in Den Helder terecht. In tegenstelling tot de KNIL-militairen die werden ontslagen, bleven de marinemensen allemaal in dienst. Mijn vader begon er ooit als matroos kanonnier en eindigde uiteindelijk als sergeant geschutskonstabel.”

Nederlandse en Molukse marinemannen. Collectie MHM – F 90.0481.

Unaniem voor
Rob zag dat de graven van Molukse ex-KNIL-militairen in andere gemeenten in het land een bijzondere status verkregen en dat er verschillende monumenten gemaakt werden. “Wij vonden dat ook onze ouders, de Molukse marinemensen, deze erkenning verdienden,” vertelt Rob. Samen met een aantal andere initiatiefnemers uit Den Helder richtte hij een werkgroep op: Bangsa Maluku. “We schreven meerdere politieke partijen aan en vertelden hen wat wij voor ogen hadden. Er was slechts één lokale partij die reageerde. Deze partij heeft tijdens de gemeenteraadsvergadering twee moties ingediend: één voor een bijzondere status van de graven van de Molukse marinemensen, en één voor het oprichten van een monument. Tot onze grote verbazing was de raad unaniem voor beide moties! Ons verzoek werd dus breed gedragen. Dit was het begin.”

De ‘making of’ van het monument. Foto: Dany Rahakbau.

Moedig
Na de politieke goedkeuring begon de zoektocht naar een geschikte kunstenaar om het monument te maken. De keuze ging uiteindelijk naar Peter Jonas. De samenwerking leidde tot het ontwerp met verschillende symbolen die de Molukse cultuur en de verbondenheid met de marine weerspiegelen. “Linksboven zie je de contouren van de Kota Inten, het eerste schip waarmee Molukkers in 1951 in Nederland aankwamen. Het schip doorkruist een hutkoffer, die symbool staat voor de reis. De koffer wordt gedragen door vier salawaku’s. In het midden is een plakkaat gemaakt met alle 31 namen van de Molukse marinemannen in Den Helder, omringd door twee parangs. Aan de rechterkant zie je twee speren en een rond schild met de Molukken erop.” Het monument kreeg de naam ‘Berani’ wat ‘moedig’ betekent, passend bij de dapperheid van de Molukse marinemannen en hun gezinnen.

Het monument ‘Berani’. Foto: Marinemuseum Den Helder.

De onthulling
Op 21 maart 2024 was het zover: de onthulling van het monument op Willemsoord, de plek waar de scheepswerf van de marine staat. Een indrukwekkende en emotionele gebeurtenis waar bijna 300 mensen bij aanwezig waren. Het monument werd officieel onthuld door de burgemeester van Den Helder, de commandant der Zeestrijdkrachten en de laatste overlevende Molukse marineman, Bob Bernardus. “Het was heel symbolisch dat de gemeente, de marine en de Molukse gemeenschap dit samen deden. We kijken terug op een hele mooie en geslaagde dag.”

Burgemeester Jan de Boer, Bob Bernardus en Commandant der Zeestrijdkrachten René Tas. Foto: Rob Picauly.

Oog op de toekomst
Terwijl het monument een tastbare herinnering biedt aan het verleden, kijken de leden van Bangsa Maluku ook naar de toekomst, waar ze blijven werken aan het verspreiden van kennis en bewustzijn over de geschiedenis van de Molukse marinemensen. “We werken nog aan een bordje met uitleg over het monument en een QR-code die verwijst naar een website met meer informatie. Daarnaast zijn we bezig met programma’s voor de jongere generaties. Zij weten niet altijd precies waar hun grootouders of overgrootouders vandaan komen. We willen hen helpen om meer te leren over hun eigen roots.”

Tijdens de onthulling op 21 maart 2024. Foto: Steven Janssen.

Bezoek ONS LAND
Meer te weten komen over de geschiedenis van de Molukse marinemensen? In de tentoonstelling ONS LAND – Dekolonisatie, generaties, verhalen maak je kennis met acht families die vanuit eigen ervaringen de effecten van de Nederlandse koloniale geschiedenis zichtbaar maken, waaronder het Molukse marine-gezin Bernardus. ONS LAND is een samenwerking tussen Museum Maluku en het Indisch Herinneringscentrum en bezoek je in Museum Sophiahof.

Bob Bernardus tijdens de onthulling op 21 maart 2024. Foto: Steven Janssen.