Bezoek aan Museum Siwa Lima in Ambon

Hoofd Collecties van Museum Maluku Huib Akihary heeft in navolging van de samenwerkingsovereenkomst een kort werkbezoek gebracht aan Museum Siwa Lima in Ambon. Doel was een inventarisatie te maken van en onderzoek te doen naar de staat van de collectie van Siwa Lima om in de toekomst gezamenlijke exposities te maken. Museum Siwa Lima wilde graag op haar beurt meer weten over collectiebeheer en conservering. Een kort verslag.

Collectie Siwa Lima

De collectie van Museum Siwa Lima bestaat uit ongeveer 5.300 objecten. Veel objecten zijn afkomstig uit de Molukken zelf. Het zijn veelal gebruiksvoorwerpen gemaakt van metaal of natuurlijke materialen uit de flora en fauna die overal in de Molukken te vinden zijn. Om wat te noemen: dierlijk materiaal zoals been, huid, haar en schelpen of plantaardig zoals hout, rotan en palmbladeren. Veel van deze objecten worden ook wel met etnografica aangeduid.

Depot

Het depot van Museum Siwa Lima is ondergebracht in een apart gebouw van 2 open verdiepingen op het museumterrein. Op de begane grond bevindt zich hoofdzakelijk de keramiekcollectie en kledingcollectie. Op de eerste verdieping zijn 3 ruimtes. De eerste ruimte bevat de grote collectie etnografica met voorouderbeelden of tavu’s, schilden of salawaku’s, speren en vlechtwerk gemaakt van natuurlijke materialen zoals hout en rotan. In de tweede ruimte liggen in donkere afgesloten kasten, foto’s en dia’s, audiomateriaal en ook enkele zeer oude boekwerken zoals 4 delen van Valentijn met o.a. het deel over Amboina en omliggende eilanden. In de derde ruimte liggen in open rekken met name sieraden zoals armbanden, borstkettingen, oorbellen gemaakt van metalen of natuurlijk materiaal.

Vaste opstelling

De vaste opstelling of expositie van Museum Siwa Lima is te zien in 3 aparte gebouwen: de maritieme collectie in de Ruang Lautan wordt gepresenteerd in grote kijkkasten en diorama’s. Tentoongesteld zijn hier vooral boten en materialen uit de zee zoals schelpen en koraal. In de Ruang Sejarah (geschiedenisruimte) wordt met name etnografica geëxposeerd met ook veel zwart-wit foto’s uit ca. 1910-1915 waarop de tentoongestelde voorwerpen zijn afgebeeld in hun natuurlijke habitat of met hun gebruikers. Veel foto’s komen uit de collectie van Pater Drabbe die in de periode 1910-1915 op de eilanden Tanimbar en Kei verbleef en daar veel foto’s gemaakt heeft van bewoners en de cultuur. In de derde ruimte, de Ruang Busana, wordt bruidskleding getoond uit de Molukken en andere delen van Indonesië variërend van Sumatra tot Papua.

Bewaaromstandigheden

Het Museum Siwa Lima ligt in Ambon, vlak bij de evenaar. Het tropische klimaat is niet bevorderlijk voor een verantwoorde manier van bewaren van de museale collectie. In de (westerse) museumwereld hanteert men een aantal vaste constante waarden voor temperatuur, relatieve vochtigheid, licht en stof.  De ideale bewaartemperatuur is 18-20 °C, 50-55% relatieve vochtigheid, geen of getemperd licht en alles moet stofvrij zijn. Dat alles is in zowel de depots als in de vaste opstelling van Museum Siwa Lima geenszins het geval. Metingen in depots en opstelling wezen een temperatuur aan van 28-30 °C en een relatieve vochtigheid van bij 90%. Ook was veel stof aanwezig in zowel de depots, als in de vaste opstelling. Alleen was het licht redelijk getemperd in zowel de vaste opstelling als depots maar dat kwam meer doordat er niet veel lichtarmatuur is.

Workshop

Voor staf, medewerkers, studenten en ambtenaren van het Ministerie van Onderwijs en Cultuur heb ik nog een kleine workshop gegeven over hoe je verantwoord kunt omgaan met de collectie in de lokale tropische omstandigheden met inachtneming van beschikbaar budget en capaciteit. Als voorbeeld dienden 4 objecten uit de collectie van Siwa Lima die aangetast waren door de omstandigheden in het depot: een wollen KNIL-jas die geheel door het vocht vervilt was, een Moslim hoedje dat onder de schimmel zat, een Salawaku of schild dat van binnenuit door houtworm opgevreten werd en een van de topstukken, deel 3 van de boeken van François Valentijn over Ambon (1726), aangetast door micro-organismen.

Aanbevelingen

Eén van de belangrijkste aanbevelingen was om het stofvrij maken en schoonmaken van depot en vaste opstelling structureel op te nemen in het werkrooster. Stof en vochtigheid zijn een voedingsbodem voor het ontwikkelen van schimmel. Het vraagt om discipline en betrokkenheid van alle medewerkers. De behandeling van schimmel, houtworm en micro-organismen is redelijk eenvoudig en goedkoop uit te voeren. Doe de aangetaste objecten in plastic zakken die vacuümgetrokken kunnen worden. Laat de zakken minimaal 30 dagen liggen. De levende organismen zijn door gebrek aan zuurstof dan afgestorven. De objecten behoeven dan alleen nog schoongemaakt te worden met zachte borstel of kwastje. De plastic zakken zijn te koop bij IKEA in Jakarta!

Met veel dank aan

Ibu Insun Sangadji, Pak Darwin Jacob Lawalata, Ibu Mevi Mailoa, Pak Andre Saleky, Pak Ronaldo Matitaputty, Ibu Christy Toisuta en Pak Renny Ubleuw.