Afscheidslezing prof.dr. Fridus Steijlen

“Maar nu eerst met pensioen.” Met deze woorden eindige prof.dr. Fridus Steijlen zijn afscheidslezing afgelopen donderdag 7 juli 2022. De lezing getiteld: Over barricades gesproken: Activisten, wetenschappers en bijstanders, sloot een goed gevuld programma af bestaande uit drie panelgesprekken.

Panelgesprekken 

De panelgesprekken focusten ieder op een andere invalshoek van het thema; Wetenschap en engagement: uitdaging en spanning. Een thema wat op zichzelf de rijke carrière van Steijlen beschrijft en werd geuit in de vormen van zijn benoeming tot eerste hoogleraar Molukse Migratie en Cultuur aan de Vrije Universiteit Amsterdam, een 25-jarige verbintenis met het KITLV en de positie als leerstoel bij Museum Maluku. De subthema’s van de panelgesprekken tekenden de persoonlijke en professionele karaktereigenschappen van Steijlen en lieten bovendien zien dat deze vaak door elkaar heen liepen.

Terugkerende termen in de gesprekken en daaropvolgende discussies waren dan ook betrokkenheid, zelfreflectie en agency. Steijlen’s wetenschappelijke loopbaan begon als gevolg van en werd gevoed door zijn betrokkenheid bij de Molukse gemeenschap in Nederland en zijn bewustwording van de gemeenschappelijke geschiedenis tussen de Molukkers en Nederlanders. Ondanks dat deze betrokkenheid je kritische blik als onderzoeker mogelijk kan ondermijnen, stelde Steijlen dat het eveneens deuren kan openen vanwege een open houding en een bereidheid om samen te werken. Inzichtelijke opmerkingen als “afstand nemen van oordelen,” het “luisteren naar en open staan voor verhalen” en “vanuit jezelf onderzoek blijven doen” waren derhalve belangrijke lessen om te trekken uit de afscheidslezing van de kersverse gepensioneerde onderzoeker. Diezelfde betrokkenheid werd daarom ook weerspiegeld in de verschillende leden van de panels die volgens Steijlen “een vertegenwoordiging zijn van mijn habitat.”

Zelfreflectie

Zelfreflectie kwam daarnaast in de discussies onder meer naar voren in hoe de betrokkenheid van een onderzoeker desalniettemin gewaarborgd moet en kan worden. Zo blijft er een ongelijke verdeling van de macht als het gaat om de vraag wat er onderzocht mag worden. Ook al is activisme hierin vaak een initiator, de kloof tussen activisme en wetenschap blijft aanwezig doordat de eerste als te emotioneel wordt beschouwd. Daarnaast ontstond de vraag in hoeverre neutraliteit gewenst is voor een onderzoeker ten opzichte van het onderzoeksobject. Zelfreflectie is volgens Steijlen een absolute voorwaarde om onderzoek te doen. Het bevragen van je eigen persoonlijke bias is daar eveneens een onderdeel van. Door jezelf als onderzoeker af te vragen waar jouw persoonlijke bias ligt, leer je iets over koloniale verhoudingen en hoe je eigen mindset gekoloniseerd kan zijn. Een belangrijkste stap in ieders individuele dekolonisatieproces.

Het creëren van agency

Het dekolonisatieproces is daarnaast ook gelinkt aan de term agency; de eigen kracht van een gemeenschap waar Steijlen in zijn onderzoek geregeld naar opzoek gaat. Voor de Molukse samenleving in Nederland stelt de emeritus hoogleraar “dat je vanuit het benoemen van de kracht van de gemeenschap kunt laten zien waartegen zij hebben moeten vechten, en daarmee tegelijkertijd de negatieve kant van het Nederlandse beleid kan tonen.” In de paneldiscussies kwam agency daarnaast aan bod in de verschillende manieren waarop activisme tot uiting komt en ingezet kan worden. De Molukse gemeenschap creëert haar agency door in hun activisme door de jaren heen, maar zeker ook tegenwoordig in hun eigen kracht te staan.

Bapak Fridus, zoals directeur Henry Timisela prof.dr. Steijlen noemde in zijn speech, vertelde hoe hij als gevolg van zijn betrokkenheid en strijd voor agency door menig Molukker beschouwd werd als witte Molukker en hoe ongemakkelijk hem dit maakte door de privileges die hem hielpen in zijn werkzaamheden voor de Molukse gemeenschap. Precies deze zelfreflectie en kennis van eigen privileges, vooroordelen, maar ook kracht, zijn elementen die wij als Museum Maluku en onze visie op het dekolonisatieproces enorm belangrijk vinden. Deze termen die daarom tijdens het gehele afscheidsprogramma naar boven dreven, kunnen wij alleen maar als waardevolle lessen meenemen in onze toekomstige plannen. Prof.dr./Bapak Fridus Steijlen, dankjewel voor je betrokkenheid en kennis voor de Molukse gemeenschap. Jouw belangrijke stem in het dekolonisatiedebat zullen veel jonge onderzoekers inspireren om op je werk voort te borduren.