RE:CAST – Een nieuwe blik op slavernij en kolonialisme in de Molukken

GESCHREVEN DOOR REDACTIE OP 25 november 2024. GEPOST IN NIEUWS

Van 11 oktober 2024 t/m 26 januari 2025 presenteert Museum Maluku de expositie RE:CAST – Reflecting on slavery and colonialism in Maluku. Vijf jonge, Molukse kunstenaars uit de derde en vierde generatie brengen het vaak onderbelichte verhaal van slavernij in de Molukse archipel naar voren. Met uiteenlopende kunstvormen onderzoeken zij de diepe en blijvende impact van deze onderdrukkende systemen, zowel op persoonlijk als maatschappelijk vlak. Henry Timisela, directeur van Museum Maluku, en kunstenaar Joao Loupatty vertellen over de thema’s in de expositie, de rol van kunst in het herinterpreteren van geschiedenis en hoe RE:CAST een nieuw licht werpt op dit complexe verleden.

Het verleden herschikken

“Ons museum richt zich traditioneel op de aankomst van Molukkers in Nederland in 1951, maar we wilden dat verhaal verbreden,” zegt Henry. “Met dat doel in gedachten dienden we in het Herdenkingsjaar Slavernijverleden een subsidieaanvraag in om slavernij in de Molukken te onderzoeken. Dit onderwerp is onlosmakelijk verbonden met de Nederlandse geschiedenis: de eerste stap in het Nederlandse slavernijverleden vond plaats in de Molukken, toen de VOC het monopolie op kruidnagel en nootmuskaat wilde verkrijgen. Samen met een jong, Moluks kunstenaarscollectief onderzochten we hoe zij dit verhaal vanuit hun eigen perspectief konden vormgeven.” Deze samenwerking leidde tot RE:CAST, een expositie waarin het koloniale verleden niet alleen wordt herdacht, maar ook een plek krijgt in het heden. De titel van de expositie is zorgvuldig gekozen. “Het gaat om het herschikken van spelers op het toneel en het omsmelten van oude verhalen tot iets nieuws,” vertelt Joao. “We nemen trauma’s en herinneringen uit het verleden en gieten ze in een nieuwe vorm.”

De kunstenaars en team Museum Maluku treffen de voorbereidingen op de expositie.

Vanuit een ander perspectief bekeken

In de expositie wordt het werk van vijf kunstenaars gepresenteerd: Esmée Pattipeilohy, Kai Maipauw, Jerrold Saija, Finn Maätita en Joao Loupatty. Hun werk brengt op persoonlijke en creatieve wijze de gevolgen van kolonialisme en slavernij in beeld. Joao’s installatie, Current Futures, combineert objecten uit de collectie van Museum Maluku met door AI gegenereerde beelden. “Ik gebruik objecten die staan voor bescherming, zoals een salawaku (traditioneel Moluks schild) en het schild van een schildpad – objecten die staan voor cultuur en verhalen die het geweld van kolonialisme en slavernij hebben overleefd,” legt hij uit.

Het werk Current Futures door Joao Loupatty

Voor Joao was het werken met AI voor dit project een uitdaging. “AI is vaak geworteld in westerse denkbeelden. Als je een Moluks persoon wilt creëren, is dat bijna onmogelijk, omdat we niet in de dataset zitten. Dat maakt pijnlijk duidelijk hoe weinig representatie en culturele sensitiviteit er nog is.” Met zijn werk draait Joao het perspectief bewust om: “Koloniale schilderijen tonen vaak het gezichtspunt van een kapitein op een schip. Maar hoe zag het eruit voor de mensen aan land, die de schepen zagen aankomen? Door de geschiedenis vanuit hun blik te vertellen, probeer ik een andere kant van het verhaal zichtbaar te maken.”

Kunst als middel tot dialoog

De expositie roept bewust emotie en discussie op, benadrukt Henry: “Het mag schuren. Natuurlijk kun je een traditionele museumopstelling maken met objecten en een beschrijving erbij, maar deze kunstenaars zijn erin geslaagd de impact van kolonialisme en slavernij soms pijnlijk zichtbaar te maken. Als ik bezoekers spreek, zowel met Molukse als niet-Molukse achtergrond, hoor ik vaak: ‘Ik wist dit niet.’ Dat geeft aan dat we een doel hebben bereikt.”

Een detail uit het werk Holiest/Hostile door Kai Maipauw.

Joao ziet dit ook terug in de reacties op zijn werk. “Mensen sturen me berichten: sommigen vinden het gaaf, anderen stellen kritische vragen. Ik had iemand die niet begreep waarom ik een bepaald aspect zo had vormgegeven. We hebben erover gebeld, en dat werd uiteindelijk een mooi gesprek. Het laat zien dat er nog veel niet is uitgesproken, maar dat juist die dialoog nodig is. Ik ben blij dat mijn werk dit soort reacties kan veroorzaken.”

De expositie RE:CAST – Reflecting on slavery and colonialism in Maluku is nog t/m 26 januari 2025 te bezoeken bij ons in Museum Sophiahof.